Η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο και η κρίση της βιοποικιλότητας δείχνουν ότι ενδεχομένως πρέπει να περιμένουμε την εμφάνιση περισσότερων ασθενειών όπως η ευλογιά των πιθήκων, προειδοποιούν οι επιστήμονες.
Η ευλογιά των πιθήκων, μια σπάνια τροπική ασθένεια που προέρχεται από άγρια ζώα στην Αφρική, εξαπλώθηκε απροσδόκητα σε όλο τον κόσμο, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τους παράγοντες που οδηγούν σε τέτοιες επιδημίες και κατά πόσον ευθύνεται εν μέρει η κλιματική αλλαγή.
Κρούσματα της νόσου έχουν καταγραφεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, την Ισπανία και την Πορτογαλία και ακολουθεί την πανδημία του κορονοϊού και την επιδημία γρίπης των πτηνών νωρίτερα φέτος.
Οι επιστήμονες δήλωσαν στην εφημερίδα The Independent ότι η αύξηση της θερμοκρασίας και η αλλαγή της χρήσης γης λόγω της επέκτασης της δραστηριότητας των ανθρώπων στους φυσικούς βιότοπους, αυξάνοντας την επαφή τους με ζώα που μεταφέρουν νέους παθογόνους μικροοργανισμούς, σημαίνει ότι μπορούμε να περιμένουμε να δούμε νέες επιδημίες ιών.
Ο Μάικλ Σκίνερ (Michael Skinner), ερευνητής ιολογίας στο Imperial College του Λονδίνου, δήλωσε ότι τα τελευταία 20 χρόνια σχεδόν κάθε χρόνο εκδηλώνεται ένα ξέσπασμα μιας νέας ασθένειας, μερικά από τα οποία θα μπορούσαν να αποδοθούν στην κλιματική αλλαγή.
«Έχει προεκτάσεις, άλλοτε προβλέψιμες και άλλοτε μη προβλέψιμες», είπε, αναφερόμενος στην κλιματική αλλαγή. Η εξάπλωση ορισμένων ιών, κυρίως εκείνων που μεταφέρονται από τσιμπήματα εντόμων όπως τα κουνούπια, επηρεάζεται από την υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς η άνοδος της θερμοκρασίας επηρεάζει τις περιοχές στις οποίες μπορούν να επιβιώσουν οι ξενιστές τους, εξήγησε ο δρ. Σκίνερ.
Στην περίπτωση της πρόσφατης επιδημίας του καταρροϊκού πυρετού του προβάτου που έπληξε τα πρόβατα στην Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο, η σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας σήμαινε ότι τα τσιμπούρια που μετέφεραν τον ιό ταξίδεψαν σιγά-σιγά βόρεια στο βιότοπο άλλων τσιμπουριών. Αυτό επέτρεψε στον ιό να μεταπηδήσει στα βορειότερα τσιμπούρια, με αποτέλεσμα η ασθένεια να εξαπλωθεί περαιτέρω, είπε.
Αλλά καθώς ορισμένες περιοχές γίνονται πιο φιλόξενες για τα έντομα που μεταφέρουν την ασθένεια, είναι πιθανό άλλες να γίνουν λιγότερο φιλόξενες. Αυτό σημαίνει ότι η ασθένεια θα αρχίσει να επηρεάζει διαφορετικούς ανθρώπους σε ολόκληρο τον πλανήτη, σύμφωνα με την Κέιτ Τζόουνς (Kate Jones), καθηγήτρια οικολογίας και βιοποικιλότητας στο University College του Λονδίνου.
Τα στοιχεία για το πώς η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει τις ασθένειες που μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο από τα ζώα απευθείας, αντί μέσω των εντόμων που δαγκώνουν, είναι λιγότερο καλά καθορισμένα λόγω της ποικιλίας των ζωικών ειδών που μεταφέρουν ανθρώπινες ασθένειες, είπε η ίδια.
«Η κλιματική αλλαγή είναι απίθανο να επηρεάσει όλες τις ασθένειες και τις περιοχές με συνέπεια και θα αλληλεπιδράσει επίσης με άλλους παράγοντες, όπως οι αλλαγές στη βιοποικιλότητα, για να επηρεάσει την επίπτωση ασθενειών», είπε.
Η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο την έκθεση σε αναδυόμενες λοιμώξεις, αλλά και την ανθεκτικότητα των ανθρώπων στην ασθένεια.
«Σε πολλές περιοχές, η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να επηρεάσει την επισιτιστική ασφάλεια, τη φτώχεια και άλλους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ευπάθεια των ατόμων και των κοινωνιών στις επιδημίες ασθενειών», πρόσθεσε.
Η αύξηση του πληθυσμού, οι αλλαγές στη γεωργία, η μετακίνηση των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και η κλιματική αλλαγή είναι οι κύριοι παράγοντες εμφάνισης και μετάδοσης των ασθενειών από τα ζώα στους ανθρώπους, σύμφωνα με τον δρ Σκίνερ. Και συχνά είναι αλληλένδετες, καθώς η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας και η αύξηση του πληθυσμού μπορεί να επηρεάσει τη γεωργία και να ενθαρρύνει τη μετανάστευση, είπε.
Η άνοδος της θερμοκρασίας και η πληθυσμιακή αλλαγή μπορούν να επηρεάσουν τη χρήση της γης, όπως το να αναγκαστούν οι αγρότες να μετακινηθούν σε υψηλότερα εδάφη για να αναζητήσουν πιο δροσερές θερμοκρασίες ή να αποψιλώσουν τα δάση για να δημιουργήσουν περισσότερο χώρο. Αυτό μπορεί με τη σειρά του να δημιουργήσει διασταυρώσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων που οδηγούν σε επιδημίες, είπε. Ο δρ Σκίνερ είπε ότι ένα παράδειγμα αυτού ήταν ο ιός Nipah που εξαπλώθηκε από τις νυχτερίδες και τους χοίρους στους ανθρώπους.
Η δρ Τίλι Κόλινς (Tilly Collins), αναπληρώτρια διευθύντρια του Κέντρου Περιβαλλοντικής Πολιτικής στο Imperial College του Λονδίνου, συμφώνησε ότι ο κόσμος μπορεί να αναμένει την εμφάνιση περισσότερων ασθενειών καθώς οι άνθρωποι καταπατούν τα εναπομείναντα άγρια εδάφη και δάση στον κόσμο.
«Αυτό είναι στενά συνδεδεμένο με την κρίση της βιοποικιλότητας μέσω της επιθετικής εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος από εμάς και τα δύο αυτά φαινόμενα επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή», δήλωσε η ίδια, εξηγώντας ότι τα μεταναστευτικά πρότυπα και η αυξανόμενη ανθρώπινη κατανάλωση, που και τα δύο επιδεινώνονται από την παγκόσμια θέρμανση, συμβάλλουν στην προώθηση της εκμετάλλευσης.
Ένα τρίτο παράδειγμα όπου η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει την εξάπλωση των ασθενειών είναι αν τα αρπακτικά ζώα εξαντληθούν ή ακόμη και χαθούν, σύμφωνα με τον δρ Σκίνερ. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε άνθιση των πληθυσμών των τρωκτικών, είπε, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα να μεταδώσουν ασθένειες στον άνθρωπο.
Τι γίνεται ειδικά με την ευλογιά των πιθήκων;
Δεν είναι αρκετά γνωστά για το πού ή πώς ξεκίνησε αυτό το ξέσπασμα της ευλογιάς των πιθήκων ώστε να εκτιμηθεί ο βαθμός στον οποίο μπορεί να εμπλέκεται η κλιματική αλλαγή, δήλωσαν οι επιστήμονες.
Η δρ Τζόουνς δήλωσε ότι, ενώ υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει τα κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων μέσω της αλλαγής της κατανομής του κύριου ξενιστή του ιού, η αλλαγή της χρήσης γης έχει πιθανώς μεγαλύτερη επίδραση.
Αν και μπορεί να υπάρχει μια ρητή συνιστώσα της κλιματικής αλλαγής, που πιθανώς οφείλεται στην αλλαγή των θερμοκρασιών, της υγρασίας και της μετανάστευσης, δεν έχουν ακόμη ελεγχθεί, δήλωσε η δρ Κόλινς. Η απότομη αύξηση των κρουσμάτων ευλογιάς των πιθήκων μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι γιατροί και τα εργαστήρια εξετάζουν πλέον για την ασθένεια, ενώ πριν από λίγες εβδομάδες αυτό μπορεί να μην είχε ληφθεί υπόψη, πρόσθεσε.
Ο Άαρον Μπερνστάιν (Aaron Bernstein), προσωρινός διευθυντής του Κέντρου για το Κλίμα, την Υγεία και το Παγκόσμιο Περιβάλλον στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ, δήλωσε ότι όλες οι πανδημίες του περασμένου αιώνα ξεκίνησαν ως ασθένειες που πέρασαν από τα ζώα στον άνθρωπο, εκτός από τη χολέρα.
Προκειμένου να αποτραπούν τέτοιες διαρροές, ο δρ Μπερνστάιν δήλωσε ότι ο κόσμος θα πρέπει να διατηρήσει τα ενδιαιτήματα των ειδών, ιδίως τα δάση, να περιορίσει το εμπόριο άγριων ζώων και να βελτιώσει τη βιοασφάλεια των ζώων. Αυτό όχι μόνο θα μειώσει τον κίνδυνο πανδημιών, αλλά θα συμβάλει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και στη διάσωση ειδών, είπε.
Η Σούζαν Λίμπερμαν, αντιπρόεδρος διεθνούς πολιτικής της Wildlife Conservation Society συμφώνησε.
«Γνωρίζουμε ότι αν τα δάση προστατευθούν και διατηρηθούν και αποτραπεί η αποψίλωση και η υποβάθμιση των δασών – θα ωφελήσουμε τη βιοποικιλότητα, θα συμβάλουμε στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και θα μειώσουμε τον κίνδυνο διάχυσης παθογόνων από την άγρια πανίδα στους ανθρώπους», δήλωσε η ίδια.
