Η Παρασκευή πριν την Εαρινή Ισημερία, φέτος στις 15 Μαρτίου 2024, έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια ημέρα ύπνου με σκοπό την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού για την σημασία του ποιοτικού ύπνου.
Τα τελευταία 50 χρόνια η μέση διάρκεια ύπνου στο δυτικό κόσμο έχει μειωθεί κατά δύο ώρες (2h) περίπου και ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων κοιμάται πλέον λιγότερο από επτά ώρες (7h), που για την μεγάλη πλειονότητα είναι το ελάχιστο για να μην υπάρξουν προβλήματα υγείας από την στέρηση ύπνου.
Ο ύπνος, μαζί με τη λήψη τροφής, νερού και την αναπνοή είναι βασικός βιολογικός πυλώνας της ύπαρξής μας και η μακροχρόνια στέρηση του είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για ένα ευρύ φάσμα παθήσεων, που περιλαμβάνει τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τον καρκίνο, την άνοια και το ζαχαρώδη διαβήτη. Επίσης, ο ανεπαρκής ύπνος αυξάνει την όρεξη με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους. Η πλήρης στέρηση ύπνου έχει ως επακόλουθο τον θάνατο.
Η ευημερία μας και πολλές πλευρές της κοινωνικής μας ζωής πλήττονται από την έλλειψη επαρκούς ύπνου. Η έλλειψη ύπνου μπορεί να οδηγήσει, εκτός των άλλων, σε υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας με αποτέλεσμα μείωση της απόδοσης μας στην εργασία ή στις σπουδές και σοβαρά τροχαία ατυχήματα.
Οι φυσιολογικοί κιρκαδιανοί ρυθμοί επιβάλλουν η διαδικασία του ύπνου στον άνθρωπο να ξεκινάει όταν πέσει το σκοτάδι δια μέσου της έκκρισης της ορμόνης μελατονίνης η οποία δίνει το σήμα στον εγκέφαλο να ξεκινήσει η διαδικασία του ύπνου . Η παραμονή σε περιβάλλον με έντονο φωτισμό (π.χ λαμπτήρες Led ή χρήση οθονών, ιδιαίτερα με μπλε χρώμα όπως είναι τα κινητά τηλέφωνα ) αναστέλλει την έκκριση της μελατονίνης και εμποδίζει τον φυσιολογικό ύπνο. Η εργασία σε βάρδιες και τα εναλλασσόμενα ωράρια είναι επίσης παράγοντες διατάραξης του κιρκαδιανού ρυθμού του ύπνου με αποτέλεσμα την πιθανότητα εμφάνισης υπνηλίας, μείωσης προσοχής, συγκέντρωσης και μνήμης.
Υπάρχουν δεκάδες παθήσεις που σχετίζονται με τον ύπνο αλλά οι σημαντικότερες είναι η ΑΥΠΝΙΑ (είναι η συχνότερη διαταραχή του ύπνου, επηρεάζοντας έως και το 10% του ενήλικου πληθυσμού στην Ευρώπη) και η ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ.
Η πιο συχνή μορφή υπνικής άπνοιας είναι η ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΥΠΝΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ
Σε ορισμένους ανθρώπους το ροχαλητό συνοδεύεται από πλήρεις διακοπές της αναπνοής που διαρκούν από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι πάνω από ένα λεπτό.
Κατά τη διάρκεια των διακοπών αυτών σταματάει το ροχαλητό ( ο παρακοιμώμενος/η έχει την αίσθηση ότι ο/η σύντροφος πέθανε) και ξαναρχίζει πιο έντονο όταν το άτομο ξαναρχίζει να αναπνέει. Οι διακοπές αυτές της αναπνοής ονομάζονται άπνοιες και αν ένα άτομο εμφανίζει αρκετές άπνοιες θεωρείται ότι πάσχει από το σύνδρομο της άπνοιας στον ύπνο. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της άπνοιας στον ύπνο είναι το χρόνιο ροχαλητό με παρουσία διακοπών της αναπνοής (απνοιών) στον ύπνο, η νυχτερινή συχνουρία, οι πρωινοί πονοκέφαλοι, η υπνηλία και κόπωση την ημέρα , οι διαταραχές της μνήμης και της συγκέντρωσης , η μειωμένη απόδοση στην εργασία ή στις σπουδές, οι αρρυθμίες. Ωστόσο μια εξαιρετικά σημαντική συνέπεια του συνδρόμου υπνικής άπνοιας είναι τα τροχαία ατυχήματα (πολλές φορές σοβαρά ή και θανατηφόρα) λόγω της ημερήσιας υπνηλίας του πάσχοντα από το σύνδρομο οδηγού.
Όταν τίθεται η υποψία της υπνικής άπνοιας από το ιστορικό και την εξέταση του ασθενούς ο ειδικός πνευμονολόγος ως εκπαιδευμένος ιατρός στην ιατρική του ύπνου πραγματοποιεί μελέτη ύπνου στον ασθενή για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και την εκτίμηση της βαρύτητας της άπνοιας ώστε να αποφασιστεί και ο τρόπος σωστής αντιμετώπισης.
Μελέτες ύπνου μπορούν να γίνουν είτε σε εργαστήρια ύπνου, είτε στο σπίτι του ασθενούς, αναλόγως των ενδείξεων κάθε περιπτώσεως και την ευθύνη επιλογής του τύπου της εξέτασης έχει ο ιατρός ο εκπαιδευμένος στην ιατρική του ύπνου.
Οι ελαφρότερες περιπτώσεις υπνικής άπνοιας αντιμετωπίζονται με απώλεια βάρους, με αποφυγή καπνίσματος, αποφυγή χρήσης οινοπνευματωδών ποτών πριν τον ύπνο και αποφυγή χρήσης ηρεμιστικών και υπνωτικών. Αν οι άπνοιες είναι πολλές η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι να φοράει ο ασθενής (στη μύτη ή στόμα και μύτη) – όταν κοιμάται – μια μικρή πλαστική μάσκα που διοχετεύει ένα ρεύμα αέρα που παράγεται από μια συσκευή που ονομάζεται συσκευή CPAP.
Ο αέρας αυτός ουσιαστικά λειτουργεί σας αέρινος νάρθηκας και δεν επιτρέπει τους αεραγωγούς να κλείνουν βοηθώντας τον ασθενή να αναπνέει ικανοποιητικά και συνήθως λύνει το πρόβλημα. Ορισμένοι ασθενείς μπορούν να αντιμετωπιστούν με ειδικά ορθοδοντικά μέσα ή ακόμα λιγότεροι με χειρουργικές επεμβάσεις .
Παναγιώτης Χρ. Κυριαζής
Πνευμονολόγος
Γαστούνη Ηλείας
