Ο δάκος ο κυριότερος εχθρός της ελαιοπαραγωγής

Τα συμπεράσματα του συνέδριου “Σύγχρονες μορφές δακοπροστασίας των ελαιώνων”

• Το συνέδριο διοργάνωσε στο χώρο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε)

• Οι δυσλειτουργίες που προκύπτουν κατά την υλοποίηση του προγράμματος δακοκτονίας οδηγούν σε μειωμένη αποτελεσματικότητα με αποτέλεσμα να χάνεται σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικό μέρος της παραγωγής

Η Επιστημονική Επιτροπή του Συνεδρίου, “Σύγχρονες μορφές δακοπροστασίας των ελαιώνων”, -το οποίο διεξήχθη στις 6 και 7 Μαρτίου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και οργανώθηκε από την Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε)- αφού μελέτησε τις εισηγήσεις των 30 ομιλητών και το σχετικό διάλογο που ακολούθησε, διατύπωσε τα παρακάτω συμπεράσματα του συνεδρίου:

Η καλλιέργεια της ελιάς έχει τεράστια οικονομική σημασία για τη χώρα μας, όμως η ποσότητα και η ποιότητα της παραγωγής ελαιόλαδου και επιτραπέζιας ελιάς σχεδόν κάθε χρόνο εξαρτώνται από την αντιμετώπιση του δάκου, που αποτελεί τον κυριότερο εχθρό της ελαιοπαραγωγής. Για το λόγο αυτό, έχει θεσμοθετηθεί και εφαρμόζεται το Εθνικό Πρόγραμμα Δακοκτονίας. Το πρόγραμμα αυτό βασίζεται στην οργάνωση και την εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών, καθώς προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις άλλες μεθόδους αντιμετώπισης. Ωστόσο,  δυσλειτουργίες που προκύπτουν κατά την υλοποίηση του προγράμματος οδηγούν σε μειωμένη αποτελεσματικότητα με αποτέλεσμα να χάνεται σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικό μέρος της παραγωγής. Για το λόγο αυτό, από πολλούς θεωρείται ότι είναι πλέον απαραίτητο το πλαίσιο του προγράμματος να βελτιωθεί και να εκσυγχρονιστεί, ενσωματώνοντας την εμπειρία που έχει αποκτηθεί από την πολύχρονη εφαρμογή του, τα νέα επιστημονικά δεδομένα, τις δυνατότητες της τεχνολογίας, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων.

Ανταποκρινόμενη σε αυτή την ανάγκη, η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας ανέλαβε την πρωτοβουλία να οργανώσει διεθνές συνέδριο για τη δακοκτονία με σκοπό την παρουσίαση των νεότερων δεδομένων και προσεγγίσεων, τον διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων. Τελικός σκοπός ήταν η καταγραφή των προβλημάτων που παρουσιάζονται και δυσκολεύουν την ορθή εφαρμογή του προγράμματος δακοκτονίας και να προκύψουν συμπεράσματα-προτάσεις χρήσιμα για τη βελτίωση της δακοκτονίας στη χώρα μας.

Προβλήματα στην εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Δακοκτονίας

Αρχικά, υπήρξε ομοφωνία στο ότι η μέθοδος των δολωματικών ψεκασμών που εφαρμόζεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Καταπολέμησης του δάκου είναι η πιο κατάλληλη. Αυτό, γιατί αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη και επιστημονικά ορθή μέθοδο, με δυνατότητα εφαρμογής σε μεγάλη κλίμακα, είναι αποτελεσματική, φιλική στο περιβάλλον, με μικρό σχετικά κόστος και ασφαλής για τον χρήστη και την ποιότητα του τελικού παραγόμενου προϊόντος. Επομένως, θα πρέπει να συνεχιστεί, αλλά υπάρχει ανάγκη εκσυγχρονισμού του όλου προγράμματος, γιατί έχουν εντοπιστεί πολλά προβλήματα κατά την εφαρμογή του.

Τα κυριότερα προβλήματα που αναδείχθηκαν από τους περισσότερους ομιλητές ήταν τα παρακάτω:

1. Προβλήματα γραφειοκρατικά που καθυστερούν την έκδοση των εφαρμοστικών αποφάσεων. Αυτά πηγάζουν κυρίως από την εμπλοκή τεσσάρων υπηρεσιών στο πρόγραμμα δακοκτονίας (ΥΠΑΑΤ, ΥΠΕΣ, Περιφέρειες και ΔΑΟΚ).
2. Καθυστερήσεις στην υπογραφή των συμβάσεων στους διαγωνισμούς (ψεκασμών, παγιδοθεσίας και προμήθειας υλικών) και στην πρόσληψη του εποχικού προσωπικού.
3. Η πρώιμη δακική περίοδος και η μη έγκαιρη έναρξη του πρώτου ψεκασμού. Αυτό είναι αποτέλεσμα των καιρικών συνθηκών και πιθανόν της κλιματικής αλλαγής που ευνοούν την πρώιμη ανθοφορία και καρπόδεση αλλά ταυτόχρονα και την πρώιμη δραστηριότητα του δάκου. Επίσης οι πολύ ευνοϊκές συνθήκες κατά την περίοδο της συγκομιδής που ευνοούν την συνέχιση της δράσης του εντόμου σε μια περίοδο που υπάρχει περιορισμός ως προς τη χρήση εντομοκτόνων.
4. Οι άγονοι διαγωνισμοί και η μη συμμόρφωση των αναδόχων/ προσωπικού με τους όρους των συμβάσεων.
5. Η εφαρμογή γενικών ψεκασμών αντί για σωστή διαχείριση με τοπικούς ψεκασμούς στις εστίες του δάκου.
6. Η αποκλειστική αντιμετώπιση με δολωματικούς ψεκασμούς ενώ θα μπορούσε να συνδυαστεί με άλλα φιλικά στο περιβάλλον μέσα όπως η μαζική παγίδευση, ορυκτά, βιολογικά μέσα κ.α.)
7. H δραματική μείωση των πιστώσεων για το πρόγραμμα δακοκτονίας ενώ αυξήθηκε σημαντικά το κόστος εφαρμογής του τα τελευταία χρόνια.
8. Οι χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες διενέργειας των διαγωνισμών προμήθειας υλικών και πρόσληψης του προσωπικού
9. Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας του εντόμου σε ορισμένες δραστικές ουσίες – απόσυρση εντομοκτόνων
10. Η μείωση εποχιακού προσωπικού σε σημείο που ο κάθε ψεκασμός καθυστερεί να ολοκληρωθεί.
11. Η μη έγκαιρη και ορθή εφαρμογή του 1^ου δολωματικού ψεκασμού που είναι πολύ σημαντικός για τον έλεγχο του δακοπληθυσμού.
12. Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού εγκαταλελειμμένων ελαιώνων
13. Οι περιπτώσεις μη επαρκούς αντιμετώπισης του δάκου σε βιολογικούς ελαιώνες
14. Ο μικρός αριθμός Ομάδων Παραγωγών
15. Η μη ενεργή συμμετοχή των ίδιων των ελαιοπαραγωγών και των συλλογικών οργάνων τους
16. Η μείωση δραστικών ουσιών και το πρόβλημα αποτελεσματικότητας και η ανάπτυξη ανθεκτικότητας του δάκου σε εντομοκτόνα και η διαχείριση της ανθεκτικότητας. Η υποστελέχωση του προγράμματος και οι ελλείψεις σε μόνιμο προσωπικό των ΔΑΟΚ
17. Η έλλειψη/ενίσχυση/εντατικοποίηση της εκπαίδευσης όλων των εμπλεκομένων καθώς και της συνεννόησης και συντονισμού με τους επιστημονικούς φορείς όπως επίσης και με τους παραγωγικούς φορείς κυρίως συνεταιρισμούς και ομάδες παραγωγών
18. Οι ιδιαίτερες εδαφοκλιματικές συνθήκες στις διάφορες ελαιοκομικές περιοχές της Χώρας
19. Η μη ύπαρξη κατάλληλων αγροτικών δρόμων σε ορισμένες περιοχές
20. Η έλλειψη εργατικών χεριών και εργολάβων.

Προτάσεις βελτίωσης του Προγράμματος Δακοκτονίας

Οι κύριοι άξονες των προτάσεων αφορούν σε θέματα:

1. Διοικητικά-Γραφειοκρατικά
2. Επάρκειας και ροής χρηματοδότησης
3. Συντονισμού σε Κεντρικό και Περιφερειακό επίπεδο
4. Σωστής εφαρμογής των ψεκασμών
5. Αποτελεσματικότητας των εντομοκτόνων και των δολωμάτων που χρησιμοποιούνται
6. Ανάγκης ταχύτερης και ευρύτερης ένταξης νέων τεχνολογιών
7. Πιλοτικές εφαρμογές σε συνδυασμό με εναλλακτικές μεθόδους και επίδειξή τους
8. Ανάγκη πρόσθετης έρευνας

Οι προτάσεις αναλυτικά:

1. Διοικητικά-Γραφειοκρατικά

• Υπάρχει ανάγκη αλλαγής του θεσμικού πλαισίου που θεσπίστηκε το 1953 και προσαρμογή αυτού σε νέα επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα.
• Η θέσπιση ενός ενιαίου φορέα, υπεύθυνου για την υλοποίηση του προγράμματος με παράλληλη μείωση της γραφειοκρατίας. 
• Ευελιξία και έγκαιρη έναρξη του Προγράμματος Δακοκτονίας κάθε χρόνο, πολυετής προγραμματισμός (π.χ. πενταετούς διάρκειας).
• Πλαίσιο για αποφυγή καθυστερήσεων έκδοσης εφαρμοστικών αποφάσεων και προβλημάτων που προκύπτουν από άγονους διαγωνισμούς και γενικότερα από πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες.
• Ψηφιακός μετασχηματισμός του Προγράμματος Δακοκτονίας σε ολοκληρωμένο ψηφιακό σύστημα.

2. Ύψος και ροή χρηματοδότησης

• Η χρηματοδότηση του προγράμματος θα πρέπει να ενισχυθεί. Θα πρέπει η εισφορά δακοκτονίας να λαμβάνεται με πιο αποτελεσματικό τρόπο.
• Επάρκεια και ευελιξία χρηματοδότησης, δημιουργία αποθεματικού .
• Εξασφάλιση ομαλής ροής της απαιτούμενης χρηματοδότησης, όταν και όπου χρειάζεται για την αποτελεσματική εφαρμογή του προγράμματος κατά τη διάρκεια υλοποίησής του.
• Αύξηση μόνιμου και εποχικού προσωπικού.
• Αύξηση των δαπανών, λόγω αύξησης του κόστους καυσίμων.
• Αύξηση του ορίου μετακινήσεων του προσωπικού δακοκτονίας.
• Πλαίσιο για δυνατότητα χρηματοδότησης επιπλέον ψεκασμών από αυτούς της διακήρυξης.

3. Συντονισμός σε Κεντρικό και Περιφερειακό επίπεδο

• Δημιουργία Συντονιστικού Κέντρου στο ΥΠΑΑΤ και ανά Περιφέρεια με τη συμμετοχή των εμπλεκομένων.
• Δημιουργία Επιστημονικής Επιτροπής Παρακολούθησης ανά Περιφέρεια.

4. Σωστή εφαρμογή των ψεκασμών

• Ανάγκη διαχείρισης των προβλημάτων που προκύπτουν από ελαιώνες που μπορεί να δράσουν ως εστίες του δάκου π.χ. εγκαταλελειμμένους ελαιώνες ή ελαιώνες που δεν φροντίζονται, από βιολογικούς ελαιώνες, ελαιώνες δίπλα σε οικίες ή ξενοδοχεία σε τουριστικές περιοχές ή από ελαιώνες που δεν συγκομίστηκαν. Θα πρέπει να εφαρμόζονται εναλλακτικοί τρόποι αντιμετώπισης και να υπάρχει μέριμνα για ικανοποιητικό αριθμό εργατών γης.
• Η πρώιμη συγκομιδή τονίστηκε ως ένα βασικό μέτρο που εφαρμόζεται στις άλλες Μεσογειακές χώρες για την αποφυγή ζημιάς από το δάκο. Θα μπορούσε να αξιολογηθεί και στη χώρα μας σε σχέση και με την ποιότητα και ποσότητα της ελαιοπαραγωγής αλλά και της διαθεσιμότητας εργατών γης.
• Η ένταξη των περιοχών στο Πρόγραμμα Δακοκτονίας να ολοκληρώνεται πολύ γρήγορα για έγκαιρη έναρξη του προγράμματος.
• Έγκαιρος, με ταχεία ολοκλήρωση και όσο χρειάζεται γενικευμένος ο πρώτος ψεκασμός.
• Αύξηση της δυνατότητας ελέγχων και κυρώσεων σε περιπτώσεις μη σωστής εφαρμογής.
• Δημιουργία ψηφιακού συστήματος άμεσης ενημέρωσης και έγκαιρης ειδοποίησης των ελαιοπαραγωγών σε πλαίσιο ολοκληρωμένων γεωργικών προειδοποιήσεων προστασίας της ελαιοκαλλιέργειας.

5. Εκπαίδευση και ενημέρωση
   
   
   • Το προσωπικό (π.χ. παγιδοθέτες, ψεκαστές) να εκπαιδευθεί με ουσιαστικό τρόπο και να πιστοποιηθεί.
   • Περισσότερο οργανωμένη εκπαίδευση του εμπλεκόμενου προσωπικού των Υπηρεσιών στις διαδικασίες των ηλεκτρονικών διαγωνισμών.
   • Αποτελεσματικότερη ενημέρωση και επικοινωνία με τους παραγωγούς και όλους τους συμμετέχοντες μέσω ψηφιακής πλατφόρμας.
   • Αύξηση του ενδιαφέροντος και της συμμετοχής των παραγωγών, συμμετοχή τους στις διαδικασίες και στις επιτροπές συντονισμού.
   • Έγκαιρη ενημέρωσή των παραγωγών για τη λήψη πρόσθετων μέτρων αντιμετώπισης του δάκου από τους ίδιους, όταν χρειάζεται.
   • Δράσεις ανάδειξης της σημασίας του προγράμματος και ενημέρωση του κοινού γενικότερα.
6. Αποτελεσματικότητα των εντομοκτόνων και των δολωμάτων που χρησιμοποιούνται

• Καταγραφή των προβλημάτων ανθεκτικότητας του δάκου με εξειδίκευση ανά Περιφέρεια ή και ΔΑΟΚ για τη χρήση αποτελεσματικών εντομοκτόνων και την ανάγκη χρήσης και άλλων μεθόδων αντιμετώπισης ανά περιοχή.
• Νέα προσελκυστικά να αξιολογηθούν σε πολλές περιοχές και να ενταχθούν στη δακοκτονία.

7. Ταχύτερη και ευρύτερη ένταξη νέων τεχνολογιών

• Χρήση τεχνολογιών για καταμέτρηση του δακοπληθυσμού σε πραγματικό χρόνο.
• Ένταξη των νέων τεχνολογιών γεωπληροφορικής για την παρακολούθηση, λήψη αποφάσεων, εφαρμογή ψεκασμών και αξιολόγηση με χρηματοδότηση πιλοτικών δράσεων υλοποίησής τους.
• Συνέχιση της συγκέντρωσης ερευνητικών δεδομένων για την μελλοντική αξιοποίηση των drones στη δακοκτονία, κατά προτεραιότητα σε δυσπρόσιτες περιοχές.

8. Πιλοτικές εφαρμογές σε συνδυασμό με εναλλακτικές μεθόδους και επίδειξή τους

• Αξιοποίηση των διαθέσιμων τρόπων αντιμετώπισης ως υποστηρικτικών των δολωματικών ψεκασμών.
• Εφαρμογές της μαζικής παγίδευσης, χρήσης καολίνης, ωφέλιμων εντόμων του δάκου σε συνδυασμό μεταξύ τους και με δολωματικούς ψεκασμούς σε επιλεγμένες περιοχές για να αξιολογηθεί που μπορούν να εφαρμοσθούν σε μεγάλη κλίμακα.

9. Ανάγκη πρόσθετης έρευνας

• Μεγαλύτερη και πιο στοχευμένη υποστήριξη παράλληλων ερευνητικών δραστηριοτήτων από το ΥΠΑΑΤ ή και σε ένα πλαίσιο προκηρύξεων-προσκλήσεων σε συνεργασία με τη ΓΓΕΚ.
• Επεξεργασία και ανάλυση των ιστορικών δεδομένων ανά περιοχή, ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα που θα είναι πολύ χρήσιμα για τη βελτίωση της εφαρμογής του Προγράμματος Δακοκτονίας.

raster

Η Επιστημονική Επιτροπή

Βέμμος Σταύρος, Ομότιμος Καθηγητής Δενδροκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πρόεδρος 4Ε

Βαρίκου Κική, Γεωπόνος Εντομολόγος, Ερευνήτρια Ινστιτούτο ΙΕΛΥΑ Χανίων
Κάνταρος Ηλίας, Γεωπόνος, Σύμβουλος Αγροτικών Επιχειρήσεων & Δημοσιογράφος
Κωβαίος Δημήτριος, Καθηγητής Γενικής & Εφαρμοσμένης Ακαρολογίας &
Εντομολογίας, Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Ζωολογίας και Παρασιτολογίας, Τμήμα
Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Μαντζούκας Σπυρίδων, Δρ. Γεωπόνος-Εντομολόγος, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων,
Τμήμα Γεωπονίας, Εργαστήριο Παραγωγικής Γεωργίας και Φυτοϋγείας
Μπρούφας Γεώργιος, Καθηγητής Γεωργικής Εντομολογίας και Ζωολογίας,
Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας και Ζωολογίας, Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης,
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Μυλωνάς Παναγιώτης, Ερευνητής Α΄, Εργαστήριο Βιολογικής Καταπολέμησης,
Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
Παπαδόπουλος Νικόλαος, Καθηγητής Εφαρμοσμένης Εντομολογίας, Πανεπιστήμιο
Θεσσαλίας
Παπαδούλης Γεώργιος, Καθηγητής Γεωργικής Ζωολογίας & Εντομολογίας,
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Παρασκευόπουλος Αντώνης, Γεωπόνος, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Αγροτικής
Οικονομίας & Κτηνιατρικής, Τριφυλίας Μεσσηνίας
Περδίκης Διονύσης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ολοκληρωμένης Αντιμετώπισης
Ζωικών Εχθρών των Καλλιεργειών, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Υδραίου Φραντζέσκα, Γεωπόνος MSc, Διευθύντρια Ελληνικού Συνδέσμου
Φυτοπροστασίας