Κειμήλιο ανεκτίμητης ιστορικής αξίας στο Λαογραφικό Μουσείο Καλίδονας
Δέσποζε κρεμασμένος στον τοίχο του γραφείου του δασκάλου στο πέτρινο δημοτικό σχολείο του χωριού
Άρρηκτα συνδεδεμένος με την Ελληνική Επανάσταση είναι ο «πίναξ γεωργαφικός της Ελλάδος του Άνθιμου Γαζή. Εκδοθείς από τον Φρανσουά Μύλλερ, αφιερωθείς τω γένει των Ελλήνων εν έτη 1810 εν Βιέννη». Που δέσποζε κρεμασμένος στον τοίχο του γραφείου του δασκάλου στο πέτρινο δημοτικό σχολείο Καλίδονας.
Με αφορμή και τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, εκ μέρους του πολιτιστικού συλλόγου Καλίδονας μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής:
«Πάμπολλοι ιστορικοί συγγραφείς έχουν καταπιασθεί ως σήμερα με τη διερεύνηση των παραγόντων που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο για τη μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821. Με τις συνθήκες που οδήγησαν την εθνεγερσία, με την προετοιμασία του Ιερού Αγώνα. Και όπως είναι φυσικό γράφτηκαν ποικίλες θεωρίες και υποστηρίχθηκαν διάφορες απόψεις. Αν ωστόσο για άλλα θέματα υπήρξαν διαφωνίες, όλοι συμφωνούν ότι ο Ελληνικός Διαφωτισμός συνετέλεσε σημαντικά στο να ωριμάσει σε πανελλήνιο κλίμακα η ιδέα για ξεσηκωμούς εναντίον των κατακτητών. Επρόκειτο για μια λαμπρή περίοδο στην ελληνική ιστορία με φωτισμένες συνειδήσεις και εθνεγερτικές αγωνιστικές μορφές. Χαρακτηριστικό είναι ότι όχι μόνο ο Ρήγας αλλά και ο Αδαμάντιος Κοραής, ο μεγάλος αυτός λόγιος του σπουδαστηρίου, έγραψε θούριο. Κατώτερο ίσως σε ποιητική έμπνευση, αλλά το ίδιο φλογερό στις επιδιώξεις και στα οράματά του.
Ανάμεσα σε εκείνους που αντιλήφθηκαν έγκαιρα την αξία των γεωγραφικών γνώσεων είναι ο Θεσσαλός Αρχιμανδρίτης, διδάσκαλος του Γένους και αγωνιστής της Επαναστάσεως Ανήθικος Γαζής ( 1758-1828). Ο Γαζής ήταν ένας ζωντανός ιερωμένος, που οπωσδήποτε προσέφερε υπηρεσίες στην πνευματική αφύπνιση του Ελληνισμού, με το περίφημο περιοδικό που εξέδωσε, τον <<Λόγιο Ερμή>>, με το <<Λεξικόν Ελληνικόν>>, με τα βιβλία του, με το σχολείο που ίδρυσε στις Μηλιές μαζί με τον Κωνσταντά, που και αυτός ήταν ιερωμένος. Και δεν ήταν μόνοι.
Η εκκλησία έδωσε σε όλο το διάστημα της Τουρκοκρατίας μεγάλες μορφές στο Έθνος. Η ίδια πρώτα από όλα ως θεσμός διατήρησε τον ελληνικό εθνισμό σε μια περίοδο όπου η κρατική και πολιτική του υπόσταση είχε διαλυθεί.. Στους φωτισμένους κληρικούς ‘ανήκε και ο Άνθιμος Γαζής. Είχε ανησυχίες και διορατικότητα και συνέλαβε σωστά τις εθνικές ανάγκες. Δίκαια για αυτό ο Διονύσιος Κόκκινος του αναγνωρίζει ρόλο πρωτεργάτη στην προετοιμασία του Ιερού Αγώνα. Εκτός από όλα αυτά ο Γαζής εξέδωσε διάφορά γεωγραφικά έργα και χάρτες. Ένα από τα έργα αυτά με μεγάλη σίγουρα χρησιμότητα για τον καιρό που βγήκε (1810) είναι ο <<Πίναξ Γεωγραφικός της Ελλάδας>>.
Η χάρτα που επιμελήθηκε και επεξέτεινε τους οραματισμούς του Ρήγα, περιλαμβάνοντας επί πλέον την Κύπρο και την Σικελία. Που δεν υπήρχαν στη μεγάλη χάρτα του πρωτομάρτυρα της Ελευθερίας στην οποία και βασίσθηκε. Η Χάρτα αυτή ανατυπώθηκε το 1969 από το Κέντρο Μείζονος Ελληνισμού με σχόλια που ως προς τα γεωγραφικά στοιχεία αντλήσαμε από τις έρευνες του Γ.Λαϊου. Ευχή και προτροπή μας, οι νέες γενιές να ανατρέχουν στο υγειές παρελθόν και να παίρνουν παραδείγματα αγωνιστικότητας, θάρρους, διεκδικήσεων και αγάπης για την Πατρίδα».
