Το σχέδιο δράσης της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη
- Κατασκευάζονται οκτώ σωφρονιστικά καταστήματα εκ των οποίων ένα στη περιοχή της Μεγαλόπολής δυναμικότητας 800 θέσεων και ένα στη περιοχή των Φιλιατρών 300 ατόμων
Ολοκληρώθηκε ο σχεδιασμός της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, σύμφωνα με τον οποίο προβλέπεται η κατασκευή οκτώ νέων φυλακών και η οριστική κατάργηση τουλάχιστον πέντε καταστημάτων κράτησης, με την Ανδρίτσαινα να βρίσκεται εκτός του σχεδιασμού, σύμφωνα με δημοσίευμα της «Καθημερινης».
Ο αείμνηστος Αθανάσιος Κανελλόπουλος είχε οραματιστεί τη δημιουργία μία μεγάλης σωφρονιστικής δομής ανηλίκων, που θα αποτελούσε επί της ουσίας μια μόνιμη κρατική δομή η οποία θα διασφάλιζε έναν σταθερό κύκλο δραστηριοτήτων.
Όπως είναι γνωστό από το τότε ενημερωτικό σημείωμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η έκταση που είχε επιλεγεί για την ανέγερση του σωφρονιστικού καταστήματος, είχε εξασφαλισμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αλλά και την έγκριση της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού για την κατασκευή. Η κατασκευή αναμενόταν να γίνει σε μία έκταση 360 στρεμμάτων που είχε παραχωρηθεί για αυτόν τον σκοπό στο Ταμείο Χρηματοδοτήσεως Δικαστικών Κτιρίων (ΤΑΧΔΙΚ), στη οποία προβλεπόταν η ανέγερση σωφρονιστικού καταστήματος συνολικής επιφάνειας 17.000 τ.μ. και δυναμικότητας 280 κρατουμένων σε πέντε δίδυμες πτέρυγες, των 56 κρατουμένων η καθεμία, το οποίο θα συνδύαζε τις ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης με τις πλέον σύγχρονες προδιαγραφές κατασκευής και ασφάλειας. Το κόστος του έργου είχε προσδιοριστεί στα 3,5 δις. Δραχμές, δηλαδή 10 εκατ. ευρώ περίπου. Τελικά, το ΣτΕ απέρριψε τους όρους της περιβαλλοντικής μελέτης, ενώ είχαν υπάρξει και έντονες αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία.
Ερχόμενοι, στο σήμερα, δυστυχώς, στην κυβερνητική ατζέντα, δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον για το Νομό Ηλείας ενώ την ίδια στιγμή, υπάρχει πρόβλεψη δημιουργίας ενός μεγάλου σωφρονιστικού ιδρύματος χωρητικότητας 800 ατόμων, έως το 2029 στη περιοχή της Μεγαλόπολης, αλλά και ένα ακόμα στη περιοχή των Φιλιατρών δυναμικότητας 300 θέσεων που θα λειτουργήσει έως το 2030(!). Στην περίπτωση της Μεγαλόπολης, σύμφωνα με πληροφορίες της «Πρώτης» είχε πραγματοποιηθεί σημαντική προετοιμασία, προκειμένου να δημιουργηθεί σωφρονιστικό ίδρυμα δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας στη περιοχή. Την ίδια στιγμή, από πλευράς Ηλείας, παρά το γεγονός ότι η δημιουργία φυλακών στην Ανδρίτσαινα υπάρχει ως «όνειρο» εδώ και 25 χρόνια, δεν έχουν γίνει οι απαιτούμενες ενέργειες προκειμένου το «όνειρο» να γίνει πράξη.
Ο νέος σχεδιασμός
Ο υπερπληθυσμός είναι ένα από τα βασικά, διαχρονικά προβλήματα του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος, ενώ εκτιμάται ότι στην επόμενη πενταετία οι κρατούμενοι θα αυξηθούν περαιτέρω και θα ανέλθουν συνολικά στους 14.000 έως 14.500. Σύμφωνα με το πενταετές σχέδιο δράσης των ελληνικών αρχών, στόχος είναι μέσα στα επόμενα χρόνια να δημιουργηθούν 6.800 νέες θέσεις κράτησης, με την κατασκευή οκτώ νέων σωφρονιστικών καταστημάτων και την αξιοποίηση χώρων σε άλλες δύο φυλακές οι οποίες βρίσκονται σε λειτουργία. Ο προϋπολογισμός του νέου κατασκευαστικού προγράμματος αγγίζει τα 268 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο από τα νέα σωφρονιστικά καταστήματα θα βρίσκεται στον Ασπρόπυργο Αττικής, συνολικής χωρητικότητας 2.000 ατόμων.
Με την ολοκλήρωση του κατασκευαστικού προγράμματος προβλέπεται η οριστική κατάργηση των σωφρονιστικών καταστημάτων Κορυδαλλού, Αλικαρνασσού, Νεάπολης, Χαλκίδας και Ιωαννίνων. Στον νέο χάρτη των φυλακών που θα διαμορφωθεί στη χώρα η συνολική χωρητικότητα αναμένεται να φτάσει περίπου τους 14.700 κρατουμένους – αύξηση περίπου 38%.
Το σχέδιο δράσης για τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης παρουσιάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα από κυβερνητικά στελέχη και ομάδα των υπουργείων Προστασίας του Πολίτη και Υγείας σε μέλη της επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT).
Οι επισημάνσεις
Το σχέδιο εκπονήθηκε λαμβάνοντας υπόψη τις επισημάνσεις στις οποίες είχαν προβεί τα μέλη της επιτροπής σε επίσκεψή τους στην Ελλάδα τον περασμένο Ιανουάριο. Τότε, στις 11 ημέρες παραμονής τους στη χώρα, είχαν εξετάσει τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές Αλικαρνασσού, Χαλκίδας, Χανίων, Κορυδαλλού, Μαλανδρίνου, Ναυπλίου, Πατρών και τις γυναικείες φυλακές Θήβας και είχαν παρουσιάσει στις ελληνικές αρχές τα αρχικά ευρήματά τους. Σε παλαιότερες επισκέψεις τους τα μέλη της επιτροπής είχαν επισημάνει τις αναξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης που επικρατούν στις ελληνικές φυλακές, καθώς και το μείζον πρόβλημα του υπερπληθυσμού.
Κυβερνητικά στελέχη επισημαίνουν ότι για πρώτη φορά τα μέλη της επιτροπής λαμβάνουν από την Ελλάδα μακροχρόνιο πλάνο παρεμβάσεων, καθώς και ότι υπάρχει η πρόθεση στο τέλος κάθε έτους να γίνεται απολογισμός της πορείας υλοποίησης του σχεδίου. Ακόμη, από την πλευρά της κυβέρνησης αναφέρθηκε ότι η μακρά αποεπένδυση στο σωφρονιστικό σύστημα πλέον λήγει, μέσω της αξιοποίησης εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων. Για την καλύτερη παρακολούθηση, επεξεργασία και συντονισμό των δράσεων συστάθηκε διυπουργική ομάδα, η οποία θα συνεδριάζει κάθε μήνα παρουσία του πρωθυπουργού. Η πρώτη συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου. Όπως αναφέρεται στο σχέδιο δράσης, το 65% των κτιριακών εγκαταστάσεων και δομών του σωφρονιστικού συστήματος έχει κατασκευαστεί προ 50 και πλέον ετών, «γεγονός που καθιστά δαπανηρές τις εργασίες συντήρησης, επισκευής και βελτίωσής τους». Ακόμη έχουν διαπιστωθεί ελλείψεις σε τεχνικά μέσα και απαρχαιωμένος εξοπλισμός. Έχουν καταγραφεί οι ανάγκες και σε ορισμένες φυλακές έχουν ξεκινήσει παρεμβάσεις σε κτίρια και υποδομές. Ενώ το παραδοσιακό κατασκευαστικό μοντέλο των φυλακών βασιζόταν σε βαριές συμβατικές κατασκευές με οπλισμένο σκυρόδεμα και τοιχοποιίες μεγάλης μάζας, το σχέδιο για την επόμενη πενταετία προβλέπει τη χρήση προκατασκευασμένων στοιχείων, ένα σύστημα δόμησης που θεωρείται από τους συντάκτες του σχεδίου «πιο ευέλικτο και ταχύτερο». Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο σχέδιο της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής, αυτή η διαφοροποίηση αναμένεται να μειώσει τον χρόνο κατασκευής, να δώσει τη δυνατότητα προσαρμογής ή επέκτασης των εγκαταστάσεων στο μέλλον και να επιτύχει έλεγχο του κόστους, «χωρίς να υπολείπεται ως προς την ασφάλεια και λειτουργικότητα».
Επιτήρηση και εργασία
Στο σχέδιο δράσης γίνεται αναφορά και στην εφαρμογή εναλλακτικών τρόπων έκτισης ποινής. Σχετικά με την ηλεκτρονική επιτήρηση σημειώνεται ότι βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες δημοσίου διεθνούς μειοδοτικού διαγωνισμού. Το έργο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία σε όλη τη χώρα από την 1η Ιανουαρίου 2026 και κατά το πρώτο έτος θα εφαρμοστεί σε 500 υποδίκους ή κρατουμένους. Υπολογίζεται ότι σε πλήρη ανάπτυξη το μέτρο δύναται να εφαρμοστεί σε περίπου 2.500 υποδίκους και καταδικασμένους, καθώς και σε περίπου 500 κρατουμένους σε άδεια.
Ακόμη αναφέρεται ότι η Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής επεξεργάζεται εισήγηση του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών για την επαναφορά του θεσμού της κοινωφελούς εργασίας στον Σωφρονιστικό Κώδικα, ο οποίος θα επιτρέπει τον εναλλακτικό τρόπο έκτισης της ποινής με εργασία για την ομαλή επανένταξη των κρατουμένων. Οι δυνητικοί δικαιούχοι αυτής της διάταξης εκτιμάται ότι θα φτάνουν τους 1.000 κρατουμένους. Από τον Μάιο του 2024 μέχρι και σήμερα παρέχεται κοινωφελής εργασία σε 742 καταδικασθέντες, βάσει δικαστικής απόφασης. Μεταξύ άλλων, το σχέδιο προβλέπει την ενίσχυση των σωφρονιστικών καταστημάτων με επιπλέον προσωπικό, επιτάχυνση των διαδικασιών πρόσληψης και δράσεις επιμόρφωσής τους. Οπως αναφέρεται, έχει εγκριθεί η πρόσληψη 352 υπαλλήλων των κλάδων φύλαξης και 65 των κλάδων διοικητικού και επιστημονικού προσωπικού. Οι σχετικές διαδικασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2026. Ακόμη προγραμματίζεται η πρόσληψη 460 υπαλλήλων σε φύλαξη, διοικητικό και επιστημονικό προσωπικό από τα μέσα του 2026 και κατά τη διάρκεια του 2027. Σε αυτό το πλαίσιο θα αξιοποιηθεί η δεξαμενή επιτυχόντων υποψηφίων από διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ που έχουν ολοκληρωθεί, προκειμένου να μειωθεί ο απαιτούμενος χρόνος πρόσληψης. Παράλληλα προωθείται νομοθετική ρύθμιση για πρόσληψη του προσωπικού των κλάδων φύλαξης με την αντίστοιχη διαδικασία που ισχύει για το ένστολο προσωπικό της Αστυνομίας. Στόχος σε αυτή την περίπτωση είναι η μείωση του απαιτούμενου χρόνου πρόσληψης από 24 μήνες σε 8 έως 10 μήνες.
Το χρονοδιάγραμμα προσλήψεων για την περίοδο 2028-2030 θα καθοριστεί σε συνάρτηση με την πρόοδο του κατασκευαστικού προγράμματος των νέων φυλακών. Παράλληλα σχεδιάζεται η αύξηση των οργανικών θέσεων των υπαλλήλων που υπηρετούν στα σωφρονιστικά καταστήματα, με σκοπό να βελτιωθεί η αναλογία τους με τους κρατουμένους και να υπάρχει μεγαλύτερη σύγκλιση με τον μέσο όρο των χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Οι θέσεις αναμένεται να αυξηθούν από 5.845 σε 7.500.
Ανδρέας Νικολακόπουλος: «Χρειάζεται στήριξη από την τοπική κοινωνία και σοβαρή προετοιμασία»
Από την αρχή της θητείας μου ως Υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη έδωσα μεγάλο βάρος στον στρατηγικό σχεδιασμό μιας νέας Σωφρονιστικής Πολιτικής, με έντονο ανθρωποκεντρικό πρόσημο και ακόμη πιο σύγχρονες και ασφαλείς υποδομές στα Σωφρονιστικά Καταστήματα. Σε αυτό το πλαίσιο είχα την μεγάλη χαρά να υπογράψω αποφάσεις όπως το εμβληματικό έργο μετεγκατάστασης του μεγαλύτερου Σωφρονιστικού Συγκροτήματος Καταστημάτων της χώρας, του Κορυδαλλού στον Ασπρόπυργο. Ωστόσο, θέλω να τονίσω πως, βάσει της εμπειρίας μου στο Υπουργείο, αυτά του είδους τα έργα συνήθως έχουν χρονοδιάγραμμα ετών, χρειάζονται σοβαρή προετοιμασία και στήριξη από την τοπική κοινωνία.
Κατά την διάρκεια της θητείας μου στο Προστασίας του Πολίτη ετοιμάσαμε σχέδιο δράσης για την ίδρυση νέων Σωφρονιστικών Καταστημάτων στην χώρα, όπου πρότεινα, μεταξύ άλλων, και την κατασκευή δομής στην Ανδρίτσαινα και ξεκίνησα την σχετική προετοιμασία μαζί με άλλα Καταστήματα. Την πρόταση υποστήριξε και ο πρώην Υπουργός Κώστας Τζαβάρας. Να επισημάνω πως σε ότι αφορά το σωφρονιστικό κατάστημα στην Ανδρίτσαινα, η προ 20ετίας προσπάθεια είχε καταρριφθεί στο ΣτΕ όπου απορρίφθηκαν οι όροι της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Για να προχωρήσει το αίτημα χρειάζεται στήριξη από την τοπική κοινωνία και σοβαρή προετοιμασία. Από την πλευρά μου έχω τονίσει και τονίζω ξανά πως θα σταθώ δίπλα σε αυτή την προσπάθεια.
Δημήτρης Δημητρουλόπουλος: «Το αίτημα κατασκευής σύγχρονου σωφρονιστικού καταστήματος στην Ηλεία παραμένει πάντοτε επίκαιρο»
Για το Δικηγορικό Σύλλογο Ηλείας το αίτημα κατασκευής σύγχρονου σωφρονιστικού καταστήματος στην Ηλεία παραμένει πάντοτε επίκαιρο. Η αξιοποίηση της έκτασης των 360 στρεμμάτων στην περιοχή της Ανδρίτσαινας, που είχε από τη δεκαετία του 1990 παραχωρηθεί στο ΤΑΧΔΙΚ για το σκοπό αυτό και είχε εξασφαλισμένες μελέτες και εγκρίσεις των αρμοδίων υπηρεσιών, αποτελεί μία συνεχώς επαναλαμβανόμενη δέσμευση διαφόρων κατά καιρούς κυβερνήσεων, που όμως ουδέποτε υλοποιείται. Απ’ ότι φαίνεται απουσιάζει και από τον τρέχοντα σχεδιασμό για το νέο σωφρονιστικό χάρτη της χώρας, που προωθεί η Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής. Ασφαλώς ένα σωφρονιστικό κατάστημα δεν αποτελεί τον αποφασιστικό μοχλό ανάπτυξης μίας περιοχής και ουδείς πιστεύει πως η κατασκευή του θα ανατρέψει το καθεστώς εγκατάλειψης και τις συνθήκες ερημοποίησης που έχουν διαμορφωθεί στην ορεινή Ηλεία. Όμως τα έργα υποδομής που απαιτούνται για την κατασκευή του και την εξασφάλιση της πρόσβασης σε αυτό και στη συνέχεια οι απαιτήσεις για την εύρυθμη λειτουργία του θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα διαμορφώσουν συνθήκες σοβαρής οικονομικής δραστηριότητας σε εκείνους τους τομείς που σχετίζονται με την τροφοδοσία του καταστήματος και την παροχή υπηρεσιών στους διαβιούντες σε αυτό. Αν μάλιστα πρόκειται για ένα κατάστημα κράτησης ανηλίκων, όπως είναι το σχετικό αίτημα, τότε μπορεί να συνδυαστεί με προγράμματα επιμόρφωσης και απασχόλησης των ανηλίκων σε γεωργικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες, που θα τονώσουν την τοπική οικονομία, ενώ ο σύγχρονος τρόπος λειτουργίας των καταστημάτων αυτών απαντά στα ζητήματα ασφάλειας που τίθενται από κάποιες πλευρές.
