Τεράστια τα περιθώρια ανάπτυξης του Ιαματικού Τουρισμού
- Η «αμαρτωλή» ιστορία των ιαματικών λουτρών και ο ρόλος της ΕΤΑΔ
Αναξιοποίητος έως και απαξιωμένος είναι ο πλούτος των ιαματικών πηγών της Ηλείας, την ώρα που η παγκόσμια «πίτα» του θερμαλιστικού τουρισμού μεγαλώνει. Ο λόγος για τις ιαματικές πηγές των Λουτρών Κυλλήνης, Καϊάφα, Κουνουπελίου – Υρµίνης, Ξυλοκέρας και Βρωµονερίου – Λεχαινών.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, στην Ηλεία, υπήρχαν 35 γνωστές ιαματικές πηγές από την εποχή του Ομήρου. Συγκεκριμένα, αναφέρονταν οι πηγές: Κυλλήνης, Κουνουπελίου, Βρωμονέρι, Ρετούνης – Λεχαινών, Ηρακλείας (Μπρούμα), Πουρναρίου, Αρκαδότρουπας Καυκανιάς, Στρεφίου, Μαύρη λίμνη Χειμαδιού, Αλποχωρίου (θέση Καπανδρίκι), Λόφου Κατακόλου, Κακοταρίου, Ώλενας, Φλόκα, (θέση Τζαμί), δύο πηγές Τραγανού, Καλολετσή, Κέντρου Πηνείας, Λαστεϊκων, Ξυλοκέρας, Μοιράκας, Λεπρέου, Φιγαλείας, Δραγωγίου, και οι τρεις πηγές του Σκιλλούντος: Κλειδί, Κρεστένων, Σκιλλουντίας (Μάζι).
Σημειώνεται ενδεικτικά ότι ο γεωγράφος Στράβων και ο περιηγητής Παυσανίας έγραψαν για τις Ιαματικές πηγές στο άντρο των Ανιγρίδων Νυμφών (Καϊάφα), στις οποίες πήγαιναν για λουτρό οι πάσχοντες από δερματικές αρρώστιες.
Από τις πηγές αυτές, υπολειτουργούν και δυστυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν πλήρως απαξιωθεί μόνο του Καϊάφα και της Κυλλήνης που ανήκουν στην ΕΤΑΔ. Όλες οι άλλες έχουν πλήρως εγκαταλειφθεί ή έχουν στερέψει.
Η «αμαρτωλή» ιστορία των ιαματικών λουτρών της Ηλείας
Τα τελευταία χρόνια, πλήρως απαξιωμένες είναι οι ιαματικές πηγές τόσο του Καϊάφα όσο και της Κυλλήνης, οι οποίες αν και λειτουργούν έχουν κυριολεκτικά αφεθεί στο έλεος τους.
Η υπόθεση του «Καϊάφα» τα τελευταία 20 χρόνια, θα μπορούσε να θυμίζει «σύγχρονο γεφύρι της Άρτας» καθώς εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι τροχοπέδη στην όποια προσπάθεια ανάπτυξης, είναι η ίδια η ΕΤΑΔ. Στο πέρασμα των χρόνων ειπώθηκαν πολλά έγιναν όμως ελάχιστα. Ο δήμος Ζαχάρως, ακόμα και την εποχή του αείμνηστου Πανταζή Χρονόπουλου, όποτε επιχείρησε να κάνει κάτι έβρισκε ως βασικό εμπόδιο την ίδια την ΕΤΑΔ. Εξάλλου η ιδιοκτησία της ΕΤΑΔ στη Ζαχάρω δεν περιορίζεται μόνο στην λουτρική εγκατάσταση, αλλά και σε άλλα ακίνητα.
Το 2018, η ΕΤΑΔ ολοκλήρωσε έναν εκτενή κύκλο μελετών (τεχνικών, περιβαλλοντικών, αρχαιολογικών κ.ά.) –επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- και προχώρησε σε ένταξη έργων ανάπλασης των Ιαματικών Λουτρών Καϊάφα στο ΕΣΠΑ (Προγραμματική Περίοδος 2014–2020) με χρηματοδότηση περίπου 5 εκατ. ευρώ. Αν και είχαν δρομολογηθεί όλες οι απαραίτητες αδειοδοτήσεις και η δημοπράτηση, ο ανάδοχος εγκατέλειψε τα έργα μερικούς μήνες μετά την έναρξη, έχοντας ζητήσει και τη διάλυση της σύμβασης, με αποτέλεσμα τα έργα να σταματήσουν πλήρως, αφήνοντας τη περιοχή χωρίς ουσιαστική σύνδεση… .
Η ΕΤΑΔ ανακοίνωσε επίσημα το αίτημα για διάλυση της σύμβασης και ουσιαστική διακοπή των εργασιών, και έτσι οι προβλέψεις για ανάπλαση και πρόσβαση (π.χ. είσοδος, παραλίες) δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ.
Τον Ιανουάριο του 2022, η ΕΤΑΔ δημοσιοποιεί «Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος» σε ελληνικό και διεθνές επενδυτικό κοινό, με στόχο την ανάδειξη βιώσιμων, συνολικών προτάσεων για τη μακροχρόνια αξιοποίηση της ιαματικής πηγής και της λίμνης Καϊάφα. Τον Απρίλιο του 2022, η ΕΤΑΔ ανακοίνωσε παράταση στην προθεσμία υποβολής προτάσεων έως τις 20 Μαΐου 2022, λειτουργώντας ως μήνυμα ότι υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον. Ο Διεθνής Διαγωνισμός είχε ως στόχο, τη βελτίωση των υποδομών, τη μετατροπή σε «πράσινο» πόλο διεθνούς ακτινοβολίας καθώς και το σεβασμό στο φυσικό και οικολογικό απόθεμα της λίμνης. Από το 2022 μέχρι και σήμερα, δεν έχει υπάρξει καμία απολύτως εξέλιξη σχετικά με τα έργα και την αξιοποίηση του υδροθεραπευτηρίου του Καϊάφα.
Οι ιαματικές πηγές και τα ρωμαϊκά λουτρά στην Κυλλήνη (γνωστά και ως Λίτζι ή Loutra Kyllinis) έχουν μια συναρπαστική και ταραχώδη ιστορία, με σημαντικές περιόδους ακμής αλλά και παρακμής. Εδώ και οκτώ (8) ολόκληρα χρόνια, από το 2017, το θέμα της παραχώρησης του Παλιού Υδροθεραπευτηρίου και του Θεάτρου στον χώρο των Λουτρών Κυλλήνης προς τον Δήμο Ανδραβίδας-Κυλλήνης, «αιωρείται». Η Ιαματική Πηγή της Κυλλήνης έχει αναγνωριστεί με ΦΕΚ πριν από τρία χρόνια ως Φυσικός Πόρος της Ελλάδας. Ο Δήμος Ανδραβίδας-Κυλλήνης έχει ξεκινήσει από τον Σεπτέμβριο του 2017 έναν μεγάλο αγώνα προκειμένου να του παραχωρηθεί μέρος των Λουτρών της Κυλλήνης, μιας περιοχής που αποτελεί ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του Νομού μας και παραμένει αναξιοποίητη.
Με επιστολή του προς την ΕΤΑΔ τον Σεπτέμβριο του 2017 ζήτησε να του παραχωρηθούν το Παλιό υδροθεραπευτήριο, καθώς και το Θεατράκι που βρίσκεται στον χώρο των πηγών. Η Ιαματική Πηγή της Κυλλήνης βρίσκεται «δέσμια» της σύμβασης που έχει υπογραφεί μεταξύ του πάλαι ποτέ ΕΟΤ και του Ομίλου Δασκαλαντωνάκη, αλλά υπήρχε τουλάχιστον η υπόσχεση πως μέρος τους θα παραχωρηθεί προς τον Δήμο για αξιοποίηση… κάτι βέβαια που ποτέ δεν έγινε. Από τότε όμως τίποτα δεν έχει γίνει. Ένας τουριστικός πόλος έλξης για χιλιάδες επισκέπτες που αναζητούν τον ιαματικό τουρισμό, μένει ανεκμετάλλευτος και δέσμιος μία σύμβασης που μπορεί να… υπογράφηκε ανάμεσα στον Όμιλο Δασκαλαντωνάκη και τον τότε ΕΟΤ (το 1998), ωστόσο το ζήτημα είναι εάν τηρείται.
Οι ιαματικές πηγές στην Ηλεία
- Ιαµατική πηγή και ιαµατικός πηλός Κυλλήνης
Η ιαµατική πηγή των Λουτρών Κυλλήνης, βρίσκεται νοτιοδυτικά του χωριού καθώς και του φρουρίου Χλεµούτσι και απέχει 6 χιλιόµετρα από την Κυλλήνη και 85 χιλιόµετρα από την Πάτρα. Τα ιαµατικά νερά της πηγής χαρακτηρίζονται ως υπόθερµα, µεταλλικά, έντονα αλκαλικά, χλωρονατριούχα, οξυανθερακικά, ισχυρώς υδροθειούχα.
Θεραπευτικές ενδείξεις. Τα ιαµατικά νερά ενδείκνυνται σε νοσήµατα µυοσκελετικού, νευρικού, αναπνευστικού συστήµατος, καρδιαγγειακού και περιφερειακού αγγειακού συστήµατος δερµατικές και γυναικολογικές παθήσεις, ενώ η πηλοθεραπεία ενδείκνυνται στις ίδιες παθήσεις εκτός του αναπνευστικού συστήµατος.. - Ιαµατικές πηγές Καϊάφα (Ανιγρίδων Νυµφών και Γερανείου)
Η ιαµατική πηγή Ανιγρίδων Νυµφών βρίσκεται στην Ζαχάρω, απέχει 26 χλμ από τον Πύργο και εµφανίζεται µέσα από καρστικά σπήλαια, τα οποία βυθίζονται στην λιµνοθάλασσα του Καϊάφα, ενώ η ιαµατική πηγή του Γερανείου βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων. Τα ιαµατικά νερά της πηγής Ανιγρίδων – Νυµφών χαρακτηρίζονται υπόθερµα, µεταλλικά, ελαφρώς αλκαλικά, Na-Cl-K-H2S-CO2 ισχυρώς υδροθειούχα. Τα ιαµατικά νερά του Γερανείου χαρακτηρίζονται υπόθερµα, µεταλλικά, ελαφρώς αλκαλικά, µετρίως υδροθειούχα.
Θεραπευτικές ενδείξεις. Τα ιαµατικά νερά Ανιγρίδων – Νυµφών ενδείκνυνται σε νοσήµατα µυοσκελετικού και νευρικού συστήµατος, δερµατολογικές και γυναικολογικές παθήσεις ενώ τα νερά του Γερανείου είναι κατάλληλα για ποσιθεραπεία σε νοσήµατα του γαστρεντερικού και ουροποιητικού συστήµατος και σε παθήσεις ήπατος και χοληφόρων. - Ιαµατική πηγή Κουνουπελίου – Υρµίνης
Η ιαµατική πηγή Κουνουπελίου (Λουτρά Υρµίνης) απέχει από τη Μανωλάδα 6 χλμ και αναβλύζει µέσα σε µια σπηλιά, σε απόσταση λίγων µέτρων από την ακτή. Τα ιαµατικά νερά της πηγής χαρακτηρίζονται ως υπόθερµα, µεταλλικά, ουδέτερα µε βάση το pH Na-Cl-HCO3-H2S χλωρονατριούχα, ισχυρώς υδροθειούχα.
Θεραπευτικές ενδείξεις. Τα ιαµατικά νερά ενδείκνυνται σε νοσήµατα µυοσκελετικού και νευρικού συστήµατος και δερµατοπάθειες. - Ιαµατική πηγή Ξυλοκέρας
Η ιαµατική πηγή Ξυλοκέρας βρίσκεται στην Ηλεία, βορειοδυτικά του Πύργου και πήρε το όνομα της από το ομώνυμο χωριό που παλιότερα λεγόταν Χρυσοπηγή.
Τα ιαµατικά νερά της πηγής χαρακτηρίζονται ψυχρά, µεταλλικά, αλκαλικά, Ca-HCO3-SO4 µετρίως υδροθειούχα. Θεραπευτικές ενδείξεις. Τα ιαµατικά νερά ενδείκνυνται σε παθήσεις µυοσκελετικού και νευρικού συστήµατος και δερµατοπάθειες. - Ιαµατική πηγή, Βρωµονερίου – Λεχαινών
Τα ιαµατικά νερά της πηγής χαρακτηρίζονται ψυχρά, µεταλλικά, αλκαλικά, Ca-HCO3-SO4-H2S µετρίως υδροθειούχα.
Θεραπευτικές ενδείξεις. Τα ιαµατικά νερά ενδείκνυνται σε παθήσεις µυοσκελετικού και νευρικού συστήµατος και δερµατοπάθειες.
Ο ιαματικός τουρισμός
Ο ιαματικός τουρισμός είναι η ειδική μορφή τουρισμού διακίνησης και διαμονής ανθρώπων, οι οποίοι έχουν στόχο την πρόληψη, τη διατήρηση και την αποκατάσταση της σωματικής και ψυχικής υγείας, καθώς και της ευεξίας τους, με τη χρήση φυσικών ιαματικών πόρων.
Σημαντικές πληροφορίες για την ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό περιλαμβάνονται σε σχετική μελέτη του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις». Ο ιαματικός τουρισμός εντάσσεται στους τομείς αιχμής του τουρισμού υγείας. Η επιστημονική τεκμηρίωση των συμπληρωματικών θεραπευτικών δράσεων των ιαματικών φυσικών πόρων σε μεγάλο φάσμα νοσημάτων, ενίσχυσε τη στροφή προς μια πιο ολιστική αντιμετώπιση της ιατρικής, ώστε να περιλαμβάνει και εναλλακτικές μορφές θεραπείας. Παλαιότερα, ο ιαματικός τουρισμός και κυρίως η υδροθεραπεία, είχε ταυτιστεί στη συνείδηση πολλών με την ασθένεια και την τρίτη ηλικία. Η αντίληψη αυτή φαίνεται να αλλάζει. Οι ηλικίες των χρηστών των λουτρών και το μορφωτικό επίπεδο έχουν αρχίσει να διευρύνονται. Ολοένα και περισσότεροι νέοι και άτομα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επισκέπτονται τα λουτρά όχι μόνο για θεραπεία, αλλά και για χαλάρωση ή ευεξία. Το είδος της θεραπευτικής αγωγής σηματοδοτείται από τον τρόπο αξιοποίησης των ιαματικών φυσικών πόρων. Ειδικότερα, ανάλογα με το είδος του ιαματικού φυσικού πόρου που χρησιμοποιείται, λαμβάνει και το όνομά της η αντίστοιχη θεραπευτική αγωγή. Οι σημαντικότεροι τρόποι χρήσης και εφαρμογής των ιαματικών φυσικών πόρων είναι η υδροθεραπεία, η πηλοθεραπεία, η θαλασσοθεραπεία, η κλιματοθεραπεία και η σπηλαιοθεραπεία.
Η υδροθεραπεία αποτελεί θεραπευτική αγωγή μέσω της αξιοποίησης των φυσικών, χημικών και βιολογικών ιδιοτήτων του ιαματικού νερού, με στόχο τη διατήρηση ή τη βελτίωση της υγείας του ανθρώπου. Η πηλοθεραπεία αποτελεί την εφαρμογή θεραπευτικού πηλού ή λάσπης που έχει «ωριμάσει», σε πάσχοντα σημεία του σώματος, είτε με εμβάπτιση του σώματος σ’ αυτόν είτε με ολική ή μερική επάλειψη.
Η θαλασσοθεραπεία είναι ένα σύστημα θεραπείας υπό ιατρική παρακολούθηση σε ατομικούς λουτήρες ή δεξαμενές, κατά το οποίο τα ευεργετικά συστατικά, οργανικά ή ανόργανα, του ζεστού θαλασσινού νερού, επιδρούν στον οργανισμό, προκαλώντας ανανέωση και αναζωογόνηση των κυττάρων, με αποτέλεσμα τη χαλάρωση και τη σωματική και ψυχική ευεξία.
Η κλιματοθεραπεία αναφέρεται στην αυτόνομη θεραπευτική αγωγή μέσω της οποίας επιδιώκεται η βελτίωση της υγείας του ατόμου με την έκθεση στις κατάλληλες καιρικές συνθήκες.
Η σπηλαιοθεραπεία αποτελεί την εναλλακτική θεραπευτική αντιμετώπιση ορισμένων ασθενειών μέσω της εφίδρωσης που πραγματοποιείται από τις φυσικο-χημικές ιδιότητες της ατμόσφαιρας των σπηλαίων και των υπόγειων νερών τους.
Η ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού στην Ελλάδα
Ο θερμαλισμός γεννήθηκε πριν από 2.500 χρόνια στο Αιγαίο. Είναι γνωστές οι αναφορές του ιστορικού Ηρόδοτου, αλλά και του πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη, σύμφωνα με τις οποίες στη χώρα μας αναπτύχθηκε ο θερμαλισμός που στη συνέχεια διέδωσαν οι Ρωμαίοι.
Η Ελλάδα σήμερα είναι από τις πλουσιότερες χώρες σε φυσικές πηγές μεταλλικού νερού, θερμού και ψυχρού, με ποικίλη φυσικοχημική σύσταση και πληθώρα ενδείξεων για εφαρμογή στη σύγχρονη φυσική υδροθεραπεία. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), στην Ελλάδα υπάρχουν 822 καταγεγραμμένες πηγές θερμομεταλλικών νερών, εκ των οποίων οι 750 είναι αξιοποιήσιμες σε σχέση με τις ιαματικές ιδιότητες τους.
Παρόλο που η Ελλάδα από γεωλογικής άποψης θα μπορούσε να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα θερμαλιστικά κέντρα της Ευρώπης, οι πηγές της παραμένουν ως επί το πλείστον ανεκμετάλλευτες και ο ιαματικός τουρισμός στη χώρα μας δεν κατόρθωσε να προσελκύσει σημαντικές ροές αλλοδαπών τουριστών. Από τις ιαματικές πηγές που έχουν αναγνωριστεί επισήμως, ελάχιστες έχουν σύγχρονες υποδομές, ενώ η χρήση τους γίνεται σχεδόν εξ ολοκλήρου για θεραπευτικούς σκοπούς, καθώς οι εγκαταστάσεις των περισσοτέρων δεν προσφέρουν υπηρεσίες αναζωογόνησης και ευεξίας. Η ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού είναι από τις περιπτώσεις που χρήζουν της συμμετοχής του κράτους σε συνδυασμό με την ιδιωτική πρωτοβουλία. Η στρατηγική προβολής και προώθησης του προϊόντος αυτού, η αντικειμενική απόδειξη της θεραπευτικής αξίας των ιαματικών φυσικών πόρων και η ανάδειξή τους αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του κλάδου. Επομένως, ένας από τους στόχους των αναπτυξιακών σχεδιασμών του τομέα του τουρισμού θα μπορούσε να είναι η προσέλκυση επενδύσεων, ώστε να αναπτυχθούν και στην Ελλάδα σύγχρονα κέντρα ιαματικού τουρισμού, όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Τα απαιτούμενα έργα υποδομής για τις λουτροπόλεις και γενικά για τους τόπους έλξης επισκεπτών καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του έτους, θα πρέπει να είναι μεγάλης κλίμακας, καθότι οι χώροι που θα προσφέρονται προορίζονται εκτός της θεραπείας ιατρικών παθήσεων και για τη γενικότερη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, της ευεξίας και της υγείας των επισκεπτών τους.
Η θέση της Ευρώπης
Στην Ευρώπη υπάρχουν 1.400 κέντρα ιαματικού τουρισμού που λειτουργούν υπό μορφή Health Resort, τα οποία επισκέπτονται εκατομμύρια ασθενείς απ’ όλο τον κόσμο, αναζητώντας ιατρική φροντίδα έξω από τα εθνικά τους σύνορα. Οι κυριότεροι σταθμοί ιαματικού τουρισμού στην Ευρώπη είναι η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Αγγλία, η Ελβετία και η Αυστρία, όπου συνδυάζονται οι θεραπείες θερμαλισμού με υπηρεσίες αναψυχής, αναζωογόνησης, άθλησης και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως Ουγγαρία, Τσεχία, Ρουμανία, Σλοβακία, Βουλγαρία, ο ιαματικός τουρισμός αποτελεί σημαντικό τομέα της οικονομίας τους. Από γεωλογικής άποψης, οι περιοχές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι περισσότερο προικισμένες από τη φύση. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι 880 κέντρα ιαματικού τουρισμού συγκεντρώνονται στη Γερμανία, Ιταλία, Ρουμανία, Ουγγαρία και Αυστρία. Σε αυτό συντελεί και η χημική σύνθεση του νερού.
