Η Επανάσταση που συγκλόνισε την Ευρώπη!
Οι απανταχού Έλληνες εόρτασαν χθες την επέτειο της 25η Μαρτίου 1821.
Η ημέρα που οι Έλληνες αποφάσισαν να ξεσηκωθούν και να αγωνιστούν για την ελευθερία και τα ιδανικά τους.
Η ημέρα που οι Έλληνες αποφάσισαν να βάλουν τέλος στα 400 χρόνια σκλαβιάς από τον Τουρκικό ζυγό.
Η Ελληνική Επανάσταση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της Νεότερης Ιστορίας της χώρας.
Ήταν μια Επανάσταση μακράς διαρκείας (1821 – 1829) ενάντια στην πανίσχυρη έως τότε Οθωμανική αυτοκρατορία. Η επιρροή της υπήρξε μεγάλη αφού αρκετοί άνθρωποι από πολλά μέρη της Ευρώπης έτρεξαν για να συνδράμουν στον αγώνα των Ελλήνων ενάντια στους Οθωμανούς Τούρκους.
Μια Επανάσταση που κινδύνεψε αρκετές φορές να «τορπιλιστεί» και να τιναχτεί στον «αέρα» από τις εσωτερικές έριδες και διχόνοιες των Ελλήνων. Τελικά κατόρθωσε να πετύχει τον στόχο της που ήταν η ελευθερία του Ελληνικού κράτους.
Προετοιμασία της Επανάστασης
Η ιδέα της Επανάστασης είχε αρχίσει να κάνει τα πρώτα της βήματα πολύ πριν το 1821. Τα δεκαέξι προεπαναστατικά κινήματα που ξεκίνησαν μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς καταπνίγηκαν στο αίμα καθώς και η αποτυχημένη εξέγερση με τα Ορλωφικά στην Πελοπόννησο παρ’ όλο που δεν πέτυχε τον σκοπό της (ήταν πολύ πρόχειρα σχεδιασμένη) πέτυχαν να δώσουν το στίγμα στους σκλαβωμένους Έλληνες ότι η ώρα για τον ξεσηκωμό πλησίαζε.
Ακολούθησαν και άλλες μικροεξεγέρσεις που βέβαια καταπνίγηκαν στο αίμα μέχρι να φτάσει το 1814. Τότε ιδρύεται στην Οδησσό της Ρωσίας (Ουκρανίας σήμερα) η Φιλική Εταιρεία από τρεις αγνούς Έλληνες (τον Νικόλαο Σκουφά, από το Κομπότι της Άρτας, τον Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα). Η Φιλική Εταιρεία διαδραμάτισε και συνέβαλε ουσιαστικά στην καλύτερη οργάνωση και προετοιμασία του αγώνα. Ένα επίσης από τα ιδρυτικά μέλη της ήταν και ο Ηλείος Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος από την Ανδρίτσαινα.
Ο Αναγνωστόπουλος μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1815 και αφιέρωσε τον εαυτό του για την απελευθέρωση της πατρίδας.
Η Φιλική Εταιρεία κατόρθωσε να μυήσει αρκετούς αγωνιστές και κληρικούς στους κόλπους της (Θ. Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Αθ. Διάκος, Οδ. Ανδρούτσος) και να τους προετοιμάσει για τον Εθνικό Ξεσηκωμό.
Στην συνέχεια απευθύνθηκε στον τότε Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας και Έλληνα Ιωάννη Καποδίστρια να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρίας για την κήρυξη της Επανάστασης. Μετά την άρνηση του τελευταίου, οι Φιλικοί πλησίασαν τον Αλέξανδρο Υψηλάντη,
ο οποίος δέχτηκε την αρχηγία τον Απρίλιο του 1820.
Ακολουθεί η κήρυξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες (Μολδαβία – Βλαχία) από τον Αλ. Υψηλάντη και η αποτυχία της.
Οι λόγοι που συνετέλεσαν στην αποτυχία της Επανάστασης του Υψηλάντη στις ηγεμονίες ήταν ο ελλιπής εξοπλισμός των σχετικά ολιγάριθμων Βαλκάνιων εθελοντών του Αλ. Υψηλάντη, η καταδίκη του κινήματος του τελευταίου από τον Ρώσο Αυτοκράτορα Αλέξανδρο τον Α’, ο αφορισμός από τον Οικουμενικό Πατριάρχη καθώς και η διστακτικότητα που επέδειξε ο ντόπιος πληθυσμός στο να συνδράμει τον Υψηλάντη. Ο τραγικός επίλογος γράφτηκε με την μάχη του Δραγατσανίου και τον ηρωικό θάνατο των Ιερολοχιτών.
Τόσο η Φιλική Εταιρεία όσο και η αποτυχημένη Επανάσταση στις ηγεμονίες πέτυχαν να αφυπνίσουν τους σκλαβωμένους Έλληνες και να τους κάνουν να προετοιμαστούν καλύτερα για τον αγώνα τους εναντίον των Οθωμανών.
(Οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας: Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθος (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη) μαζί με τον Ηλείο Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία της Επανάστασης).
Η Ηλεία επαναστατεί
Αρκετοί πρόκριτοι, κληρικοί και οπλαρχηγοί από την Ηλεία είχαν μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία. Από τα ιδρυτικά της μέλη, όπως είπαμε, ήταν ο Ηλείος Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος που μύησε τον θρυλικό «Μπουρλοτιέρη των ψυχών» Γρηγόριο Δικαίο, τον γνωστό σε όλους μας Παπαφλέσσα.
Ένας άλλος αξιόλογος Ηλείος που μυήθηκε στην Εταιρεία και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κήρυξη της Επανάστασης στην Ηλεία ήταν ο Γεώργιος Σισίνης από την Γαστούνη. Μυήθηκε στην Εταιρεία το 1819 και μαζί με τους γιους του Χρύσανθο και Μιχάλη άρχισε να οργανώνει και να προετοιμάζει την Επανάσταση στην Ηλεία.
Ένας άλλος μεγάλος Ηλείος αγωνιστής υπήρξε ο Πύργιος Χαράλαμπος Βιλαέτης. Ο Βιλαέτης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1819 και σε συνεργασία με τον Γεώργιο Σισίνη οργάνωσαν και προετοίμασαν την Επανάσταση στην Ηλεία. Η Ηλεία, όπως και οι υπόλοιπες περιοχές της Πελοποννήσου, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821.
Στις 26 του Μάρτη ο Γεώργιος Σισίνης υψώνει το λάβαρο της Επανάστασης στην Γαστούνη και ο Χαράλαμπος Βιλαέτης στον Πύργο.
(Ο Γ. Σισίνης από τη Γαστούνη έπαιξε και αυτός με την σειρά του σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία και οργάνωση της Επανάστασης στην Ηλεία).
Η μάχη του Πύργου
Στις 3 Απριλίου του 1821 ο Πύργος έζησε μια από τις πιο ιστορικές μάχες του. Οι Λαλαίοι Τούρκοι –ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής- ετοιμάζονται να επιτεθούν στην πόλη του Πύργου. Εκεί όμως μίλησε η ψυχή του Πύργιου αγωνιστή Χαράλαμπου Βιλαέτη. Ο Βιλαέτης βρίσκονταν στην Σκαφιδιά μαζί με τον Γεώργιο Σισίνη όταν πληροφορήθηκε για την επίθεση των Λαλαίων Τούρκων στον Πύργο. Αμέσως έτρεξε με τις ολιγάριθμες δυνάμεις του στον Πύργο και άρχισε να οργανώνει την άμυνα της πόλης. Ο Βιλαέτης είχε μαζί του και τον Αλέξη Μοσχούλα από την Ανδρίτσαινα μαζί με 70 παλικάρια. Επίσης υπήρξαν 100 Ζακυνθινοί που έτρεξαν για να βοηθήσουν τον Βιλαέτη, οι γιοι του θρυλικού γέρου του Μοριά Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (Πάνος και Γιάννης) και οι αγωνιστές Γεώργιος Μήτσος και Αναστάσιος Μερκούρης.
Οι Έλληνες αντιστάθηκαν με γενναιότητα για δυο μέρες απέναντι στους κατά πολύ περισσότερους Τούρκους όπου τους προξένησαν μεγάλες απώλειες. Παρ’ όλα αυτά οι Λαλαίοι κατόρθωσαν και μπήκαν στην πόλη του Πύργου όπου και την πυρπόλησαν. Η μάχη όμως του Πύργου έδωσε θάρρος και δύναμη στους Ηλείους αγωνιστές που συνέχισαν τους αγώνες τους εναντίον των Οθωμανών.
Ακολούθησαν και άλλες σημαντικές μάχες όπως αυτή στα Σμιλεϊκα Αμπέλια στις 10 Μαΐου 1821, στην οποία άφησε την τελευταία του πνοή ο Χαράλαμπος Βιλαέτης ύστερα από ηρωική μάχη με τον εχθρό. Θα ακολουθήσει η μάχη στο Πούσι τον Ιούνιο του 1821 όπου οι Έλληνες πέτυχαν μια σπουδαία νίκη απέναντι στους Λαλαίους Τούρκους που ανάγκασε τους τελευταίους να εγκαταλείψουν οριστικά το Λάλα και να φύγουν για την Πάτρα.
Την μάχη στο Πούσι ακολούθησαν και άλλες μάχες σε διάφορες περιοχές της Ηλείας.
Μια από αυτές υπήρξε η μάχη των Λεχαινών το 1823. Η άμυνα των Λεχαινών στηριζόταν στις ολιγάριθμές δυνάμεις των Ελλήνων αγωνιστών σε αντίθεση με τους Τούρκους που ήταν διπλάσιοι σε μέγεθος. Για άλλη μια φορά όμως μίλησε η Ελληνική ψυχή. Η έγκαιρη επέμβαση του σώματος των Σουλιωτών υπό τον Κώστα Μπότσαρη καθώς και η ανδρεία που επέδειξε ο Λεχαινίτης αγωνιστής Δημήτρης Ζαροκανέλος έκαναν τους Τούρκους να υποχωρήσουν στην Πάτρα.
Ο εμφύλιος «σπαραγμός»
Η Ελληνική Επανάσταση που ξεκίνησε το 1821 κινδύνεψε πολλές φορές να καταλήξει σε αποτυχία. Η κυριότερη αιτία ήταν οι εσωτερικές διχόνοιες των Ελλήνων. Από την μια πλευρά υπήρχαν οι στρατιωτικοί που είχαν στο πλευρό τους τον επαναστατημένο λαό και από την άλλη οι πολιτικοί, οι πρόκριτοι και οι νησιώτες μεγαλοκαραβοκύρηδες που υποστήριζαν πως ήταν οι κατάλληλοι για την διακυβέρνηση της χώρας. Οι διχόνοιες αυτές προκάλεσαν σοβαρό πλήγμα στην Ελληνική Επανάσταση και κινδύνεψαν να την οδηγήσουν σε αποτυχία. Το αποτέλεσμα αυτών των διχονοιών ήταν να ξεκινήσει ένας εμφύλιος σπαραγμός που κράτησε σχεδόν δυο ολόκληρα χρόνια, ζημίωσε ανεπανόρθωτα την Επανάσταση που έδωσε έδαφος στους Οθωμανούς να την καταπνίξουν.
Ο εμφύλιος σπαραγμός είχε αρνητικές επιπτώσεις και για την Ηλεία αφού ο Τουρκο–Αυγύπτιος στρατηγός Ιμπραήμ βρήκε την ευκαιρία και έπληξε ανεπανόρθωτα τον Πύργο και τη Γαστούνη. Και οι δυο πόλεις γνώρισαν την αγριότητα και καταστροφική μανία των Τουρκο-Αιγυπτίων του Ιμπραήμ.
Παρ’ όλα αυτά η συντριβή του Τουρκο-Αιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο τον Οκτώβριο του 1827 από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις, Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία έδωσε μια μεγάλη ανάσα στους Ηλείους και στους υπόλοιπους Έλληνες και τους έκανε να παραγκωνίσουν τις εσωτερικές έριδες και να αφιερώσουν τις δυνάμεις τους για τον κοινό σκοπό που ήταν η απελευθέρωση της Ελλάδας. Ήταν η ώρα για τον ξεσηκωμό τους Έθνους.
Αλαμάνα, Γραβιά, Βαλτέτσι, Δερβενάκια, Τριπολιτσά, Μεσολόγγι, Σούλι, Μανιάκι και τόσα άλλα ιστορικά μέρη μας θυμίζουν τον ηρωισμό και την ανδρεία που επέδειξαν απλοί Έλληνες όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Νικηταράς, ο Παπαφλέσσας, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και τόσοι άλλοι αγωνιστές για να μπορούμε εμείς σήμερα να είμαστε και να ζούμε ελεύθεροι.
(Ο Γιαννάκης Μητρόπουλος υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στα Σάλωνα την ημέρα του Πάσχα το 1821).
(Ο Παναγιώτης Κεφάλας υψώνει την σημαία της Επανάστασης στα ερείπια της απελευθερωμένης Τριπολιτσάς).
(Ο πρωτεργάτης της Ελληνικής Επανάστασης, ο θρυλικός «Γέρος του Μοριά» Θεόδωρος Κολοκοτρώνης).
Ένα από τα προεπαναστατικά κινήματα που καταπνίγηκε στο αίμα από τους Οθωμανούς ήταν αυτό στο οποίο ηγήθηκε ο Επίσκοπος Τρίκκης Διονύσιος ο Φιλόσοφοςή Σκυλόσοφος (φωτό) όπως τον αποκαλούσαν οι πολέμιοι του όπου είχε μαρτυρικό τέλος.
(Η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826).
