Πολλές φορές έχουμε αναφερθεί στο αστρονομικό ποσό των 44 δις ευρώ, που από το 1981 μέχρι σήμερα έχει απορροφήσει μόνο το ελληνικό ελαιόλαδο από κάθε είδους χρηματοδοτήσεις της Ε.Ε. Όμως το θέμα έχει και άλλες πτυχές. Τώρα ήρθε στη δημοσιότητα το νέο πρόστιμο των 415 εκατομμυρίων ευρώ που καλείται να πληρώσει η Ελλάδα. Τα λεφτά είναι πραγματικά πολλά και δυσβάστακτα για μια χώρα με τόσες ελλείψεις στις δημόσιες υποδομές της, που καλείται με αιματηρές οικονομίες και χρηστή διαχείριση να επουλώσει τις πληγές του παρελθόντος των Μνημονίων ώστε να ξαναμπεί σε αναπτυξιακή τροχιά (βλέπε Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία).
Για το θέμα του ΟΠΕΚΕΠΕ και του σύννεφου (cloud) της διαφθοράς με επίκεντρο τα κοινοτικά κονδύλια για τον αγροτικό τομέα υπάρχει ένα βασικό ερώτημα: αυτά τα πρόστιμα, τους καταλογισμούς, τις δημοσιονομικές διορθώσεις, τα 415 εκ. τώρα και τα όσα έχουν προηγηθεί και μάλλον θα επακολουθήσουν και στο μέλλον, τελικά, ποιος τα πληρώνει;
Τα πρόστιμα τα πληρώνει ο εθνικός προϋπολογισμός
Τα πρόστιμα (καταλογισμοί, δημοσιονομικές διορθώσεις), που κάθε τόσο επιβάλλει η Ε.Ε. τα πληρώνει ο εθνικός προϋπολογισμός, δηλαδή οι Έλληνες και Ελληνίδες φορολογούμενοι. Δεν τα πληρώνουν ούτε οι αγρότες ούτε οι ενδιάμεσοι φορείς ούτε οι κατά καιρούς πολιτικοί προϊστάμενοι (υπουργοί κ.λπ.).
Από τη στιγμή που πληρωθεί μια ενίσχυση στον δικαιούχο δεν υπάρχει νομική οδός επιστροφής. Γιατί; Διότι θεωρείται ότι ο εκάστοτε Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχων (ΟΠΕΚΕΠΕ) της κάθε χώρας (όχι μόνο της Ελλάδας αλλά όλων) έχει εκπληρώσει εκ των προτέρων το 100% των διοικητικών ελέγχων και το όποιο ποσοστό των επιτόπιων ελέγχων, δεν βρήκε κάποια παρανομία, έδωσε εντολή πληρωμής, η ενίσχυση πληρώθηκε κι έκλεισε. «Μετά την απομάκρυνση εκ του ταμείου ουδέν λάθος αναγνωρίζεται»!
Διαφορετικά, αν μετά από κάποια χρόνια ο ΟΠΕΚΕΠΕ ανακάλυπτε ότι κακώς πληρώθηκαν και ζητούσε την επιστροφή τους τότε οι δικαιούχοι (αγρότες και όχι μόνο) θα προσέφευγαν μαζικά στα διοικητικά δικαστήρια της χώρας προκαλώντας χάος, ενώ, μετά σχετικής βεβαιότητας, θα κέρδιζαν και τις υποθέσεις.
Ακόμη πιο καθαρό από τις επιδοτήσεις του Α΄ Πυλώνα των άμεσων επιδοτήσεων, είναι αυτό φανερό για τις χρηματοδοτούμενες από τον Β΄ Πυλώνα του FEOGA επενδύσεις. Κανένας δεν θα συμμετείχε υποβάλλοντας πρόγραμμα αν δεν είχε τη σιγουριά της κανονικής εξόφλησης των προκαταβολών (*).
Αν ανέβουμε την κλίμακα της διοικητικής και πολιτικής ιεραρχίας, πάλι άκρη δεν βγαίνει.
Η Κομισιόν
Η Ε.Ε. θα έρθει εκ των υστέρων να πληρώσει στο ελληνικό Δημόσιο τα κονδύλια που αυτό έχει ήδη καταβάλει στους δικαιούχους. Στην πραγματικότητα η Ε.Ε. έχει φροντίσει να εξασφαλίσει τα νώτα της. Ναι μεν η Κομισιόν (ο γεν. διευθυντής της) υπογράφει ότι όλες οι πληρωμές πραγματοποιήθηκαν σωστά και αιτιολογημένα, όμως έχει προηγηθεί μία επιφύλαξη της τάξης του 5% από τα κράτη-μέλη σχετικά με την επικινδυνότητα των κονδυλίων που πληρώθηκαν. Άρα μέχρι ένα όριο τουλάχιστον 2%, δηλαδή περίπου ένα δις ευρώ για τον συνολικό γεωργικό προϋπολογισμό, όλα έχουν καλυφθεί εκ των προτέρων.
Το σύστημα μπορεί να «στραβώσει» μόνο αν κάποια χώρα-μέλος καταφεύγει με συστηματικό και οργανωμένο τρόπο σε «λάθη», δηλαδή σε καταδολίευση («πανωγραψίματα») των πληρωμών. Τότε, έστω και με χρονική καθυστέρηση, αφού μεσολαβήσουν διαπραγματεύσεις, δικαστήρια μεταξύ Ε.Ε. και κράτους- μέλους, τελικά επιβάλλονται οι καταλογισμοί (τα πρόστιμα) που αρχικά αναφέραμε και τα οποία θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι για τους λόγους που αρχικά εξηγήσαμε.
Παράδειγμα, το ελληνικό Δημόσιο από το 1999 μέχρι το 2017 κατέβαλε 3,3 δις. ευρώ σε πρόστιμα (δημοσιονομικές διορθώσεις) του αγροτικού τομέα. Επί πολλά χρόνια η Ε.Ε. πληρώνει τις ελληνικές γεωργικές δαπάνες με επιφύλαξη της τάξης του 10%, δηλαδή παρακρατώντας κάθε χρόνο το ισοδύναμο, τεράστιο, ποσό.
Περί ΟΠΕΚΕΠΕ
Η ιεραρχία περιλαμβάνει και τον επίμαχο την εποχή αυτή ΟΠΕΚΕΠΕ. Μπορούν να αναζητηθούν ευθύνες από τις κατά καιρούς ηγεσίες του; Η απάντηση είναι όχι. Πρώτον, γιατί το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης διορίζει την ηγεσία του και επιβλέπει τη λειτουργία του. Δεύτερον, γιατί υπάρχουν διεθνείς εταιρείες ορκωτών ελεγκτών, οι οποίες σύμφωνα με τα προβλεπόμενα ελέγχουν τον ΟΠΕΚΕΠΕ, άρα και την ηγεσία του, αποδίδοντάς τους αθώους στην πολιτικοδημοσιονομική ιστορία της χώρας.
Είναι απορίας άξιον πώς, επί τόσα χρόνια, κατά τη διάρκεια αυτών των ελέγχων από έμπειρους και καλοπληρωμένους διεθνείς οργανισμούς το σύστημα «δεν χτύπησε κόκκινο» ότι κάτι δεν πάει καλά μεταξύ της μιας στήλης με τα στοιχεία του κάθε δικαιούχου και της αλλού κι αλλού γεωγραφικής θέσης των βοσκοτόπων του ώστε να δοθεί εντολή για αυξημένους επιτόπιους ελέγχους.
Οι Τράπεζες
Εξίσου απορίας άξιον και καμπανάκι κινδύνου θα έπρεπε να έχει χτυπήσει για την Τράπεζα της Ελλάδας, αρμόδιας για τις μεταβιβάσεις δισεκατομμυρίων μεταξύ Ε.Ε. και ελληνικού Δημοσίου.
Στο παρελθόν η κρατική ΑΤΕ (Αγροτική Τράπεζα) είχε το μονοπώλιο της διαχείρισης και των αγροτικών πληρωμών, με το αζημίωτο, γιατί προπλήρωνε τους δικαιούχους αγρότες κ.λπ. εισπράττοντας τους τόκους που αναλογούσαν όταν το Δημόσιο την εξοφλούσε. Άρα, ένα άλλο ερώτημα αφορά τις τράπεζες που διαμεσολαβούν για την πληρωμή των δικαιούχων, τις ελεγκτικές τους δυνατότητες, καθώς και τις αμοιβές που εισπράττουν.
Παραδόξως τηρείται «σιγή ιχθύος» από κόμματα και δημοσιογράφους, οι οποίοι ίσως αγνοούν τις παραπάνω εμπλοκές και πιθανές επιπλοκές.
Οι ευρωβουλευτές και το «σύστημα Βρυξελλών»
Άλλοι άμεσα εμπλεκόμενοι είναι οι ερωβουλευτές, αν φυσικά γνωρίζουν σε βάθος και ασχολούνται με το αντικείμενό τους για το οποίο εκλέγονται και πολύ ικανοποιητικά αμείβονται, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού που ο καθένας δικαιολογεί. Ας μην ξεχνάμε ότι τα θέματα προϋπολογισμού αποτελούν τη βασική και αποκλειστική αρμοδιότητα του ευρωκοινοβουλίου, το οποίο κάθε χρόνο καλείται να εγκρίνει ή να απορρίψει τις δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν.
Γύρω μάλιστα από το ευρωκοινοβούλιο κινείται ένας πολύ μεγάλος αριθμός από λομπίστες, καθ’ όλα νόμιμων, επίσης καταγεγραμμένων επισήμως και καλά αμειβόμενων, οι οποίοι εκπροσωπούν πολυποίκιλα συμφέροντα. Ειδικά για τα αγροτικά υπάρχουν και οι οργανώσεις COPA – COGECA, που επίσης διαμεσολαβούν με ισχυρή φωνή.
Ακόμη πιο ισχυρή φωνή διαθέτουν ο/η ή και οι επίτροποι (κομισάριοι) που το κάθε κράτος-μέλος διαθέτει, οι οποίοι γνωρίζουν τα τεκταινόμενα γύρω από αυτά τα «λεπτά» θέματα και ενημερώνουν, παρεμβαίνουν κ.λπ., έχοντας στη διάθεσή τους άρτια οργανωμένη υπηρεσία εμπειρογνωμόνων, το γνωστό «καμπινέ» του κάθε επίτροπου.
Γνώστης αυτών των θεμάτων με ισχυρές αρμοδιότητες -σε επίπεδο πρέσβεως- είναι και η Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Ε.Ε., επίσης εξοπλισμένη με ικανά στελέχη, προϋπολογισμό.
Τελικά, όπως φαίνεται με μια φευγαλέα ματιά στην παραπάνω πολυδαίδαλη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, οι γνωρίζοντες και δρώντες είναι αρκετές χιλιάδες επί δεκαετίες.
Οι υπουργοί και οι πρωθυπουργοί
Μήπως έχουν και μπορούν να αναζητηθούν ευθύνες από τους πολιτικά προϊστάμενους (υπουργούς, πρωθυπουργούς κ.ο.κ. ); Τόσες δεκαετίες η μόνη περίπτωση που καταδικάστηκε υπουργός ήταν ο Νίκος Αθανασόπουλος με το «γιουγκοσλαβικό καλαμπόκι». (**)
Η πρόσφατη παραπομπή από την ευρωπαϊκή Εισαγγελία (ΕΡΡΟ) πολιτικών προσώπων και μεταξύ άλλων, σύμφωνα τουλάχιστον με πληθώρα δημοσιευμάτων, των δύο πρώην υπουργών ΑΑΤ κ.κ. Μάκη Βορίδη και Λευτέρη Αυγενάκη θέτει μια σειρά από δύσκολα συνταγματικά (άρθρο 86), νομικά, πολιτικά, ερωτήματα, που καλείται να διαχειριστεί ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης. Η ελληνική ιδιαιτερότητα είναι ότι η ευρωπαϊκή Εισαγγελία δεν έχει το δικαίωμα να παραπέμψει τους δύο υπουργούς στον «φυσικό τους δικαστή», όπως συμβαίνει με όλους τους υπόλοιπους πολίτες αυτής της χώρας, οπότε η υπόθεση περιπλέκεται μεταξύ Αρείου Πάγου και κοινοβουλίου. Ενδιαφέρουσα περίπτωση, ιδίως από τη στιγμή που το ζήτημα θα βρίσκεται στην επικαιρότητα. Πάντως, φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο να αποδειχθεί ότι ένας υπουργός έδωσε εντολές για παρανομίες, άρα έχει και ποινικές ευθύνες. Υπό αυτή την άποψη ήταν έξυπνο και εύστοχο το πρώτο σχόλιο του κ. Βορίδη, έμπειρου νομικού. Οπότε καταλήγουμε στον κυρίαρχο ελληνικό λαό, που ψηφίζει και απονέμει τις λεγόμενες «πολιτικές ευθύνες».
Μία διευκρίνηση. Η αναδρομή σε μια ιστορία 45 ετών δεν εξαλείφει τις όποιες τυχόν ευθύνες των όσων έχουν τα τελευταία χρόνια τις διοικητικές και πολιτικές ευθύνες. Ίσα ίσα, επειδή γνωρίζουν πολύ καλά και είναι προειδοποιημένοι με το τι συνέβη με τους προκατόχους τους, άρα θα πρέπει να πάρουν τα προσήκοντα μέτρα να διαλύσουν το cloud, το σύννεφο της διαφθοράς, πριν αυτό φέρει κάποια ξαφνική και απρόβλεπτη καταιγίδα. Ήδη, Μέσα Ενημέρωσης με συνήθως μετριοπαθή προσέγγιση δεν διστάζουν να αναφέρουν για «εγκληματική οργάνωση» με δομή «πυραμίδας».
Η λύση -με ή χωρίς εισαγωγικά- της ΑΑΔΕ κατέστη υποχρεωτική στο βαθμό που η κατάπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ κινδύνευε να στερήσει τον ελληνικό προϋπολογισμό από τις εισπράξεις 2,5 δις ευρώ ετησίως. Δηλαδή, ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία. Έπρεπε συνεπώς να βρεθεί κατεπειγόντως ένας άλλος οργανισμός, ο οποίος να διαθέτει πιστοποίηση πληρωμών και μάλιστα από εποχής τρόικας και μνημονίων. Αν θα αντεπεξέλθει στα πολυσύνθετα καθήκοντα πληρωμών και ελέγχων, επιβαρυμένος με τις γνωστές και άγνωστες παλιές ιστορίες, θα φανεί σε λίγα χρόνια. Μέχρι τότε, ποιος ζει και ποιος πεθαίνει στην αδηφάγα πολιτική καθημερινότητα.
Ο μεγάλος χαμένος της όλης υπόθεσης είναι η ελληνική γεωργία, που καλείται να ανταπεξέλθει σε ένα δύσκολο στοίχημα. Καπνός, σταφίδα, τεύτλα, ζάχαρη, βαμβάκι, σύντομα το λάδι, τα κατά σύμπτωση -ή μήπως όχι;- πιο επιδοτούμενα προϊόντα…
(*) Μια χαρακτηριστική περίπτωση συνέβη με τα προγράμματα των ΟΕΦ (Οργανώσεων Ελαιουργικών Φορέων) της Διεπαγγελματικής Ελαιολάδου & Ελιάς (ΕΔΟΕΕ). Ο έλεγχος της Κομισιόν είχε αποκαλύψει πως μια δράση, μια μελέτη για τα ελαιοτριβεία, είχε κακώς εγκριθεί και εξοφληθεί γιατί όπως λέμε στην αργκό, ήταν ολίγον «μαϊμού». Όμως, ο τότε ΟΠΕΚΕΠΕ -υπό την ηγεσία προσώπου συνδεομένου με τα μέλη της ΕΔΟΕΕ- είχε σε χρόνο ρεκόρ εγκρίνει την πληρωμή μετά από μία απλή καταχώριση του τιμολογίου. Τι να πρωτοελέγξει μία ηρωική υπάλληλος από δεκάδες προγράμματα, με εκατοντάδες δράσεις και χιλιάδες τιμολόγια. Οπότε, «μαϊμού, ξεμαϊμού» άπαξ και η μελέτη πληρώθηκε ουδέν λάθος αναγνωρίζεται. Εις υγείαν των κορόιδων, καθώς τα προγράμματα αυτά χρηματοδοτούνται από παρακράτημα 2% επί της ενίσχυσης των ελαιοπαραγωγών συν από τον εθνικό προϋπολογισμό.
(**) Υπουργός Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ που καταδικάστηκε (1990) από το Ειδικό Δικαστήριο σε φυλάκιση 3,5 ετών για την ζημία 286 εκ. δραχμών (περίπου 842 χιλ. σημερινών ευρώ) που υπέστη το ελληνικό Δημόσιο από την υπόθεση που έμεινε στην ιστορία σαν «το γιουγκοσλαβικό καλαμπόκι».
