Η υπογραφή νέας συμφωνίας μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας επαναφέρει στο προσκήνιο το παράνομο μνημόνιο του 2019. Η Ελλάδα απαντά με φρεγάτες, διεθνείς επαφές και πίεση για σαφή ευρωπαϊκή καταδίκη
Την ώρα που ο Κυριάκος Μητσοτάκης συμμετείχε στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη, η προσοχή της ελληνικής διπλωματίας ήταν στραμμένη στις εξελίξεις όσον αφορά την υπογραφή συμφωνίας ανάμεσα στη κυβέρνηση της Τρίπολης στη Λιβύη με την τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου (TPAO), επαναφέροντας στο προσκήνιο το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ειδικότερα, η συμφωνία αφορά σεισμικές έρευνες σε τέσσερα θαλάσσια οικόπεδα που εντάσσονται, σύμφωνα με τα τουρκικά ΜΜΕ, σε μια «λιβυκή ΑΟΖ» οριοθετημένη βάσει του παράνομου συμφώνου Άγκυρας–Τρίπολης του 2019. Η είδηση σήμανε συναγερμό στην Αθήνα, χωρίς όμως να προκαλέσει αιφνιδιασμό: διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι αναμενόταν κάποια κίνηση από τη Λιβύη — ωστόσο, η χρήση χάρτη με τις επίμαχες περιοχές ως φόντο πίσω από τις υπογραφές έδειξε πρόθεση σκλήρυνσης της στάσης.
Πώς θα απαντήσει η Αθήνα;
Η Αθήνα ενεργοποιεί πλέον τρεις ταυτόχρονες γραμμές αντίδρασης:
Στο επιχειρησιακό πεδίο, μέσω της αποστολής δύο φρεγατών του Πολεμικού Ναυτικού (και ενός υποστηρικτικού πλοίου) έξω από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης. Επισήμως ως απάντηση στην αύξηση των μεταναστευτικών ροών από τα λιβυκά παράλια, αλλά με προφανές μήνυμα στρατιωτικής επιτήρησης.
Η ιστορική στήλη του Βήματος στο inbox σου
Γίνε μέλος του καθημερινού newsletter που αποκαλύπτει όσα συμβαίνουν στο πολιτικό παρασκήνιο και απόκτησε πρόσβαση σε αποκλειστικό περιεχόμενο.
Στο επίπεδο της διπλωματίας, με σειρά επαφών του Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη με ομολόγους του από χώρες που ανήκουν στην ομάδα G7, στις οποίες το θέμα της Λιβύης τίθεται με ένταση. Συναντήσεις έχουν ήδη γίνει με τους ΥΠΕΞ Ιταλίας, Γερμανίας, ΗΠΑ και Γαλλίας, ενώ παράλληλα προετοιμάζεται αποστολή του Έλληνα ΥΠΕΞ σε Βεγγάζη και Τρίπολη στις αρχές Ιουλίου — αποστολή που όμως κινδυνεύει να ακυρωθεί εάν συνεχιστούν οι προκλήσεις από τις δύο λιβυκές διοικήσεις.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Πρωθυπουργός θα ζητήσει στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες να επαναβεβαιωθεί ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν αναγνωρίζεται από την Ένωση και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα — όπως είχε συμβεί το 2019. «Θεωρώ σημαντικό αυτή η επανάληψη να γίνει με τρόπο απολύτως σαφή προς τη Λιβύη σε αυτή τη χρονική συγκυρία», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης από τη Χάγη.
Το θερμό παρασκήνιο και οι επόμενες κινήσεις
Η ελληνική ανησυχία δεν πηγάζει μόνο από το περιεχόμενο της νέας συμφωνίας, αλλά και από τις συνθήκες υπό τις οποίες υπεγράφη: χάρτης που παρουσίασε η λιβυκή εταιρεία δείχνει τα οικόπεδα να κινούνται «εκ πρώτης όψεως νοτίως της μέσης γραμμής» — αλλά παραμένει ασαφές αν αυτό σηματοδοτεί συμμόρφωση ή ελιγμό.
Μάλιστα, διπλωματικές πηγές κάνε λόγο πως η συμφωνία με την Chevron για έρευνες νοτίως της Κρήτης ήταν η αφορμή για την τουρκο-λιβυκή αντίδραση. Παρά τις πιέσεις, η Αθήνα επιδιώκει να διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους: η σύντομη συνομιλία Μητσοτάκη–Ερντογάν στο περιθώριο του ΝΑΤΟ είχε αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Όμως, όπως αναγνωρίζουν και κυβερνητικές πηγές, δεν υπάρχει δυναμική για ουσιαστική συζήτηση επί της κύριας διαφοράς — του καθορισμού θαλάσσιων ζωνών.
Αβέβαιο το μέλλον του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας
Σε αυτό το κλίμα, το ενδεχόμενο σύγκλησης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας–Τουρκίας μέσα στο καλοκαίρι απομακρύνεται. Οι όποιες σκέψεις για αρχές Ιουλίου φαίνεται να εγκαταλείπονται, με τις προβλέψεις πλέον να μετατίθενται για το φθινόπωρο.
Η Τουρκία, από την πλευρά της, αναζητά ενεργό ρόλο στον δυτικό εξοπλιστικό σχεδιασμό ενόψει της Συνόδου του ΝΑΤΟ του 2025 — που θα πραγματοποιηθεί σε τουρκικό έδαφος.
