Ο «πόλεμος» που έχει ξεκινήσει με αφορμή τον νέο νόμο
Τα στοιχεία για την χώρα μας και οι κανόνες που ισχύουν στο εξωτερικό
Ο νόμος 5170 που δημοσιεύτηκε στις 20 Ιανουαρίου του 2025 και αφορά τον τουρισμό γενικότερα, ήρθε μέσα από ένα άρθρο του να κηρύξει τον πόλεμο κατά των αυτοκινούμενων τροχόσπιτων. Κι αυτό γιατί τους απαγορεύεται η στάθμευση σε αρχαιολογικούς χώρους, παραλίες, παρυφές δημόσιων δασών και εν γένει κοινόχρηστους χώρους, καθώς και η δωρεάν φιλοξενία πέραν του ενός τροχόσπιτου από ιδιώτες. Παρότι έχουν μεσολαβήσει τρεις μήνες από την ψήφιση του νόμου, αυτό δεν έγινε αντιληπτό από την κοινότητα των «τροχοσπιτάδων», παρά μόνο πρόσφατα, γιατί, όπως ισχυρίζονται δεν πραγματοποιήθηκε διαβούλευση για το επίμαχο αυτό «άρθρο 27».
Το θέμα ήρθε στην επιφάνεια μέσα από ρεπορτάζ της εφημερίδας «Καθημερινή», το οποίο αποκάλυπτε ότι πριν από μερικές μέρες επιβλήθηκε πρόστιμο σε τρία αυτοκινούμενα που στάθμευσαν στο κοινοτικό πάρκινγκ της Ακράτας. Το πρόστιμο που ορίζει ο νόμος διαμορφώνεται στα 300 ευρώ, ενώ οι σχετικές κυρώσεις προβλέπουν ακόμα και φυλάκιση 3 μηνών.
Ο νόμος έχει προκαλέσει «πόλεμο», με κάποιους να υποστηρίζουν ότι περιορίζεται η ελευθερία στις διακοπές και πλήττεται ο εναλλακτικός τουρισμός και κάποιους άλλους, ότι η ρύθμιση ήταν αναγκαία για να προστατευθούν περιοχές από τη ρύπανση και την ασυδοσία.
«Παράλογη και δυσανάλογη», χαρακτηρίζει τη ρύθμιση η Ελληνική Λέσχη Αυτοκινούμενων Τροχόσπιτων, υποστηρίζοντας ότι περιορίζει την ελευθερία μετακίνησης και διαμονής, καθώς απαγορεύει ακόμη και την απλή στάθμευση σε δημόσιους χώρους, όπως δημοτικά πάρκινγκ, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των αυτοκινούμενων οχημάτων. Από την άλλη, το υπουργείο Τουρισμού απαντά ότι μοναδικός στόχος της ρύθμισης είναι να προστατευθεί το περιβάλλον, η ασφάλεια πολιτών και επισκεπτών, αλλά και η δημόσια υγεία, αποτρέποντας την καταχρηστική χρήση δημόσιων χώρων από τροχόσπιτα και τροχοκινούμενα οχήματα, ενισχύοντας παράλληλα τη νομιμότητα και την ποιότητα της ταξιδιωτικής εμπειρίας.
«Έρχεται να βάλει τάξη»
Σε τηλεοπτική της συνέντευξη η υπουργός Τουρισμού, Όλγα Κεφαλογιάννη, ανέφερε πως ο νόμος έρχεται να βάλει μια τάξη στο πρόβλημα της κατάληψης κάποιων παραλιών από αυτοκινούμενα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται η πρόσβαση σε αυτές των επισκεπτών και να τίθενται θέματα ρύπανσης. Επισήμανε ακόμα ότι το πλαίσιο για τον τρόπο που λειτουργεί το camping ισχύει από το 1976 και πως ο σχετικός νόμος ήρθε να διαχωρίσει τις γκρίζες ζώνες μεταξύ στάθμευσης και παραμονής σε ένα συγκεκριμένο σημείο.
«Στάση ζωής»
«Το αυτοκινούμενο είναι στάση ζωής. Είναι κουλτούρα», λένε ιδιοκτήτες camper, που, ως μέλη της Ελληνικής Λέσχης Αυτοκινούμενων Τροχόσπιτων (ΕΛΑΤ), εξηγούν πως όσοι κατηγορούν τους ιδιοκτήτες camper ότι ρυπαίνουν, έχουν άδικο. «Ίσα-ίσα που εμείς καθαρίζουμε τους χώρους, επειδή είμαστε λάτρεις της φύσης. Όχι μόνο δεν αφήνουμε σκουπίδια, αλλά μαζεύουμε και αυτά που υπάρχουν, όπου σταθμεύουμε. Τα οχήματά μας, δε, διαθέτουν χημικές τουαλέτες». Αυτήν ακριβώς την κουλτούρα, λένε οι ιδιοκτήτες camper, σκοτώνει αυτός ο νόμος, ο οποίος ουσιαστικά επιτρέπει τη στάθμευσή τους μόνο σε χώρους κάμπινγκ.
Το νόημα του να επενδύσει κάποιος σε ένα τέτοιο όχημα, πληρώνοντας από 50.000 ως 300.000 ευρώ, είναι ο περιηγητικός τουρισμός. Η ελευθερία, δηλαδή, να μετακινείται κάποιος με το κινούμενο κατάλυμά του όπου θέλει, απολαμβάνοντας διαφορετικούς προορισμούς χωρίς να υποχρεώνεται στην ενοικίαση τουριστικών καταλυμάτων. Περισσότερο, όμως, να απολαμβάνει τη διαδρομή, το ταξίδι και τον προορισμό με την παρέα της επιλογής του και χωρίς να συγχρωτίζεται με αγνώστους.
Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν κατά τι περισσότερα από 2.000 τροχόσπιτα, με την ΕΛΑΤ να αριθμεί 530 μέλη. Ιδιαίτερα το καλοκαίρι, πάντως, ο αριθμός των camper στη χώρα μας σχεδόν υπερδιπλασιάζεται με την άφιξη τουριστών με ιδιόκτητα ή νοικιασμένα αυτοκινούμενα τροχόσπιτα από το εξωτερικό και κυρίως από Γερμανία, Αυστρία, Γαλλία και Ιταλία. Υπολογίζεται ότι φέτος το καλοκαίρι σχεδίαζαν να επισκεφθούν τη χώρα μας 50.000 ταξιδιώτες με camper, με στελέχη της αγοράς να υπολογίζουν ότι ένα μεγάλο μέρος τους θα κατευθυνθεί προς τις γειτονικές χώρες (Αλβανία, Κροατία κ.α.), όπου δεν υπάρχουν περιορισμοί στη στάθμευση των αυτοκινούμενων τροχόσπιτων.
Αυτό είναι η μία όψη. Η άλλη όψη θέλει παραλίες να καταλαμβάνονται από ιδιοκτήτες τροχόσπιτων και camper που έρχονται κυρίως από το εξωτερικό για διακοπές και κατευθύνονται όλοι μαζί σε συγκεκριμένους προορισμούς. Αυτό σημαίνει όχληση για τις τοπικές κοινωνίες και συχνά αποκλεισμό της πρόσβασης για τους υπόλοιπους τουρίστες, όπως και περιβαλλοντική επιβάρυνση από τα σκουπίδια που αφήνουν. Επιτρέπεται αυτό; Από το 2012, με σχετική νομοθετική ρύθμιση, είχε ξεκαθαριστεί ότι απαγορεύεται η στάθμευση των αυτοκινούμενων τροχόσπιτων στους αιγιαλούς, στις παρυφές δασών και στους αρχαιολογικούς χώρους. Εφόσον λοιπόν όσοι σταθμεύουν σε παραλίες και σε δάση παρανομούν, πού είναι το καινούριο το οποίο και ξεσήκωσε αντιδράσεις;
Οι αντιδράσεις
«Εμείς δεν θέλουμε να μένουμε στις παραλίες. Δεν είναι αυτό το θέμα μας», απαντούν οι ιδιοκτήτες αυτοκινούμενων τροχόσπιτων. «Θέλουμε να μπορούμε να σταθμεύουμε όπου μπορούν και τα Ι.Χ. Να μη γίνεται διάκριση. Εμείς ζητάμε να μπορούμε να σταθμεύσουμε σε δημοτικούς χώρους στάθμευσης. Να μπορούμε να πάμε να δούμε έναν αρχαιολογικό χώρο. Φανταστείτε, ας πούμε, να θέλουμε να πάμε στην Επίδαυρο για να δούμε το αρχαίο θέατρο και να μην μπορούμε να σταθμεύσουμε». Οι Έλληνες ιδιοκτήτες των camper ζητούν να εφαρμοστεί η ευρωπαϊκή πρακτική. Είναι συνηθισμένο, αναφέρουν, στην υπόλοιπη Ευρώπη, λ.χ. στη Γερμανία, να υπάρχουν προκαθορισμένοι χώροι στάθμευσης των camper στους δρόμους. Και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις, σε αυτούς τους χώρους, υπάρχουν παροχές, όπως το ρεύμα.
Ο νόμος του 2012
Ποιοι είναι, λοιπόν, οι κανόνες της στάθμευσης ενός αυτοκινούμενου στο εξωτερικό. Ο δημοσιογράφος Άκης Τεμπερίδη, που έχει ταξιδέψει στις 5 ηπείρους με τροχόσπιτο, σε δηλώσεις του στην «Καθημερινή», ανέφερε: «Σε όλον τον κόσμο, ειδικά στις τουριστικές περιοχές, απαγορεύεται μεν η ελεύθερη κατασκήνωση, δηλαδή το να στήσεις μια σκηνή σε μη ελεγχόμενο χώρο, όμως όσο αφορά τα αυτοκινούμενα, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αν δεν ανοίξεις την τέντα και αν δεν απλώσεις έξω καθίσματα και τραπέζια, μπορείς απλά να παρκάρεις, όπως με ένα οποιοδήποτε άλλο επιβατικό αυτοκίνητο, αφού δεν είναι εύκολο να διαχωριστεί η στάθμευση από την κατασκήνωση».
Αυτό μέχρι πρότινος ήταν το πλαίσιο το οποίο ίσχυε για τα αυτοκινούμενα και στη χώρα μας. Ο νόμος που υπήρχε από το 2012 προσδιόριζε ότι δεν μπορείς να εγκαταστήσεις σκηνή και τροχόσπιτο σε αρχαιολογικούς χώρους, σε αιγιαλούς και παρυφές δημόσιων δασών. Αν θεωρήσουμε το αυτοκινούμενο όχημα ως τροχόσπιτο, τότε η απαγόρευση για την οποία μιλάμε σήμερα υπήρχε ήδη. Στην πράξη ποτέ δεν είχε επιβληθεί πρόστιμο σε κάποιο αυτοκινούμενο γιατί είχε σταθμεύσει σε μία από τις «απαγορευμένες» περιοχές. Ο νόμος πιο πολύ είχε τη λογική να μην πας και παρατήσεις, για παράδειγμα σε μια παραλία ένα ρυμουλκούμενο τροχόσπιτο και στη συνέχεια ακολουθήσει το παράδειγμα κάποιος άλλος.
Με τον νόμο του 2012, τα αυτοκινούμενα επιτρεπόταν να σταθμεύσουν στους χώρους όπου τώρα απαγορεύεται (αιγιαλός, παρυφές δάσους, αρχαιολογικός χώρος) εάν επιτρεπόταν εκεί και η στάθμευση σε Ι.Χ. Εάν δηλαδή οι ιδιοκτήτες των τροχόσπιτων δεν άνοιγαν ή έστηναν τέντες, δεν έβγαζαν καθίσματα και τραπεζάκια και γενικά δεν έκαναν τη στάθμευση να φαίνεται «μόνιμη», αλλά ως παρκάρισμα ενός αυτοκινήτου, τότε ήταν απολύτως νόμιμοι. Έτσι, σε διαμαρτυρίες τοπικών παραγόντων για «καταλήψεις» π.χ. παραλιών από μαζικές αφίξεις αυτοκινούμενων τροχόσπιτων, οι αστυνομικές αρχές δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Με τη νέα νομοθετική ρύθμιση, η στάθμευση σε αυτά τα μέρη -και σε άλλα- γίνεται αδύνατη πια, αφού τα camper μπορούν να παρκάρουν μόνο σε κάμπινγκ.
Όσο για τις κατοικημένες περιοχές, εκεί το κανονιστικό πλαίσιο ορίζεται από το άρθρο 34 του ΚΟΚ. Κι εκεί παρατηρείται μια αντίφαση, γιατί ενώ τα αυτοκινούμενα οδηγούνται με ερασιτεχνικό δίπλωμα (ισχύει για οχήματα κάτω των 3,5 τόνων), στο θέμα της στάθμευσης στην πόλη, αντιμετωπίζονται ως… φορτηγά. Όπως δηλαδή τα οχήματα άνω των 3,5 τόνων, τα οποία απαγορεύεται να σταθμεύσουν σε ένα σημείο περισσότερο από 24 ώρες.
Τι ισχύει στο εξωτερικό
Αν και στο μεγαλύτερο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου η ελεύθερη κατασκήνωση απαγορεύεται ή περιορίζεται αυστηρά, συνηθίζεται να υπάρχει πρόβλεψη για τα camper σχετικά με τη στάθμευση. Στις σκανδιναβικές χώρες, για παράδειγμα, όπως η Σουηδία, η Νορβηγία και η Φινλανδία, ισχύει το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη φύση. Το ίδιο ισχύει και στην Εσθονία, όπου επιτρέπεται η ελεύθερη διανυκτέρευση ακόμα και σε ιδιωτικά εδάφη, υπό όρους σεβασμού του περιβάλλοντος και των κατοίκων. Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία και η Γαλλία, υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία, καθώς επιτρέπεται περίπου ό,τι δεν απαγορευόταν και στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα. Δηλαδή επιτρέπεται η στάθμευση αυτοκινούμενων τροχόσπιτων σε δημόσιους χώρους, υπό την προϋπόθεση ότι δεν επεκτείνονται πέραν του οχήματος (οι τέντες και τα τραπέζια με τα καθίσματα που αναφέραμε νωρίτερα) και δεν προκαλούν ρύπανση.
Σε κάποιες χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ελβετία και η Αυστρία, η ελεύθερη κατασκήνωση είναι γενικά απαγορευμένη. Στην Ιταλία, στην Ισπανία και την Πορτογαλία, η ελεύθερη κατασκήνωση είναι γενικά απαγορευμένη, ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές και προστατευόμενες ζώνες.
Στην Πολωνία και τη Ρουμανία, οι κανονισμοί είναι πιο ευέλικτοι, επιτρέποντας τη διαμονή σε τροχόσπιτα σε μη προστατευόμενες περιοχές, εφόσον δεν υπάρχουν απαγορευτικά σήματα. Αντίθετα, στην Τσεχία, στη Σλοβακία και την Ουγγαρία, η ελεύθερη κατασκήνωση είναι γενικά απαγορευμένη, με αυστηρούς ελέγχους σε τουριστικές περιοχές. Στη Σκωτία, ισχύει το «δικαίωμα πρόσβασης» (right to roam), που επιτρέπει την ελεύθερη κατασκήνωση σε φυσικές περιοχές, με σεβασμό στο περιβάλλον και τους τοπικούς κανονισμούς. Αντίθετα, στην Αγγλία και την Ουαλία, η ελεύθερη κατασκήνωση είναι γενικά απαγορευμένη, εκτός αν υπάρχει ρητή άδεια από τον ιδιοκτήτη της γης.
Το παράδειγμα της Πορτογαλίας
Αξίζει να δούμε το παράδειγμα μιας άλλης χώρας που χρειάστηκε να λάβει ανάλογα μέτρα, το έκανε όμως με έναν πιο οργανωμένο τρόπο.
Τον Αύγουστο του 2021, η Πορτογαλία θέσπισε τον νόμο 66/2021, ο οποίος απαγόρευσε τη διανυκτέρευση των αυτοκινούμενων τροχόσπιτων εκτός εξουσιοδοτημένων περιοχών.
Ταυτόχρονα όμως επένδυσε στην ανάπτυξη υποδομών φιλοξενίας camper. Ετσι, δημιουργήθηκαν δημοτικές περιοχές στάθμευσης, γνωστές ως «ASA» (Αreas de Servico para Autocaravanas), που προσφέρουν υπηρεσίες όπως απόρριψη λυμάτων και φόρτιση μπαταριών με χαμηλό κόστος.
Επιπλέον, αναπτύχθηκαν πλατφόρμες όπως το Portugal EasyCamp και το HomeCamper, που επιτρέπουν σε ιδιώτες να προσφέρουν χώρους στάθμευσης με βασικές παροχές, προωθώντας μια πιο βιώσιμη μορφή τουρισμού.
Η εμπειρία, λοιπόν, της Πορτογαλίας δείχνει ότι η επιτυχημένη διαχείριση του τουρισμού των camper απαιτεί ισορροπία μεταξύ ρυθμιστικών μέτρων και ανάπτυξης κατάλληλων υποδομών. Θέλουμε να ελπίζουμε πως μέχρι να ξεκινήσει η τουριστική σεζόν θα γίνουν οι απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις.
Τα νούμερα
Το 2024 οι διανυκτερεύσεις των τροχόσπιτων στην Ευρώπη ανήλθαν σε 110 εκατ., από τις οποίες 72 εκατ. πραγματοποιήθηκαν στη Γερμανία. Η τελευταία διαθέτει 8.000 κάμπινγκ και 2.600 camper stop με 70.000 θέσεις στάθμευσης. Ο συνολικός τζίρος της βιομηχανίας τροχόσπιτων, στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι κατασκευαστές, οι έμποροι και οι τουριστικές επιχειρήσεις ανέρχεται στα 33 δισ. ευρώ. Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, οι διακοπές με τροχόσπιτο δεν αποτελούν μια οικονομική επιλογή αλλά έναν τρόπο ζωής. Έτσι, υπάρχουν ακόμα και πολυτελή κάμπινγκ τα οποία προσφέρουν υπηρεσίες αντίστοιχες με αυτές που συναντάμε σε ακριβά ξενοδοχεία. Σε κάποιες περιπτώσεις διαθέτουν ακόμα και γήπεδα γκολφ για να υποδεχθούν ευκατάστατους τουρίστες, οι οποίοι κατά τ’ άλλα αρέσκονται στο να διανυκτερεύουν στο camper τους. Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετές επιχειρήσεις που εμπορεύονται αυτοκινούμενα τροχόσπιτα και ακόμα περισσότερες οι οποίες τα νοικιάζουν. Με τα νέα δεδομένα, αυτές κινδυνεύουν με αφανισμό επειδή πολύ λίγοι θα ξοδέψουν 180 με 200 ευρώ την ημέρα για την ενοικίαση ενός αυτοκινούμενου και θα πληρώσουν επιπλέον, κάθε μέρα, το κόστος της φιλοξενίας σε ένα κάμπινγκ.
Η Ηλεία
Σε ότι αφορά την Ηλεία, υπάρχουν ελάχιστες επιχειρήσεις φιλοξενίας αυτοκινούμενων, καθώς και πώλησης ή ενοικίασης. Διαχρονικά, οι τουρίστες με αυτοκινούμενα που επισκέπτονται την επιλέγουν συγκεκριμένες παραλίες για να σταθμεύσουν, όπως τα «Πετρέλαια» στο Κάστρο, την Μαραθιά, αλλά και τις παραλίες στα όρια Ηλείας-Μεσσηνίας κοντά στο δάσος της Ελαίας. Συνήθως πρόκειται για Βορειοευρωπαίους που έρχονται για χρόνια στα μέρη μας.
*Με στοιχεία από «Καθημερινή» και «Πρώτο Θέμα»
