Λόγοι προστασίας του μοναδικού σε φυσικό κάλλος περιβάλλοντος, καθώς και αποτροπής περαιτέρω εκμετάλλευσης σε περιοχές όπου «παρατηρείται έντονη τουριστική δραστηριότητα και διαπιστώνεται τάση οικιστικής επέκτασης, υπερεκμετάλλευση και κερδοσκοπία γης», οδήγησαν το ΣτΕ να απορρίψει την από 29 Νοεμβρίου 2018 αίτηση του Δήμου σχετικά με το Π.Δ. για τον Κυπαρισσιακό Κόλπο.
Η «ΠΡΩΤΗ» παρουσιάζει σήμερα τα βασικά σημεία της πρόσφατης απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, όσον αφορά τη νομιμότητα του Προεδρικού Διατάγματος για την προστασία του Κυπαρισσιακού Κόλπου.
Τα κυριότερα σημεία του σκεπτικού βάσει του οποίου απορρίφτηκε η αίτηση του δήμου Ζαχάρως, έχουν ως εξής
– Ο αιτών δήμος ασκεί την κρινόμενη αίτηση με έννομο συμφέρον, ισχυριζόμενος ότι το προσβαλλόμενο Π.Δ. καταλαμβάνει περιοχές που βρίσκονται εντός της εδαφικής του περιφέρειας, απαγορεύει χωρίς αποχρώντα λόγο σειρά χρήσεων και δραστηριοτήτων και αποκόπτει κάθε αναπτυξιακή προοπτική.
-Παραδεκτώς παρεμβαίνουν υπέρ του κύρους του προσβαλλόμενου Π.Δ. σωματεία τα οποία έχουν ως καταστατικό σκοπό, την προστασία των θαλασσίων χελωνών και των βιοτόπων τους στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο και την προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας.
-Ο αιτών προβάλλει ότι το Π.Δ. είναι ακυρωτέο, αφενός διότι η διαβούλευση επί του οικείου σχεδίου διήρκεσε όχι ένα μήνα, όπως επιβάλλει η παρ. 7 του άρθρου 21 του ν. 1650/1986, αλλά ουσιωδώς μικρότερο χρονικό διάστημα [από 26.2.2016 έως 15.3.2016], κατά παράβαση και των άρθρων 6 και 7 του ν. 3422/2005 και αφετέρου διότι δεν ζητήθηκε η γνώμη του Δήμου Τριφυλίας, κατά παράβαση του άρθρου 77 παρ. 1 του ν. 3463/2006 (Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων), που επιβάλλει να ζητηθεί η γνώμη όλων των ΟΤΑ στην περιφέρεια των οποίων πρόκειται να ισχύσουν κανονιστικές διοικητικές πράξεις που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος.
-Προβάλλεται ότι, με εξαίρεση τα αμιγώς παραλιακά τμήματα (αιγιαλό, παραλία, αμμοθίνες), οι υπόλοιπες περιοχές της περιφέρειας του αιτούντος Δήμου δεν πληρούν τα κριτήρια του χαρακτηρισμού ως περιοχών προστασίας της φύσης [ΠΠΦ] ή Προστατευόμενων Φυσικών Σχηματισμών [ΠΦΣ], ούτε τούτο τεκμηριώνεται επαρκώς στις ΕΠΜ.
-Η παραλιακή περιοχή που ανήκει στην περιφέρεια του αιτούντος Δήμου, από τον Καϊάφα έως το Γιαννιτσοχώρι, χαρακτηρίζεται ως ΠΠΦ “Αμμοθίνες και παράκτια ζώνη Αλφειού – Νέδας”. Εσωτερικότερα της ζώνης αυτής, η περιοχή χαρακτηρίζεται κατά τόπους ως ΠΠΦ “Σταθεροποιημένες θίνες με βλάστηση χαλεπίου πεύκης, κουκουναριάς, αλμυρίκια και βαλτώδεις εκτάσεις με καλαμιώνες και αλόφυτα”. Εν κατακλείδι, όπως αναφέρεται στις σελ. 377 επ. της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης, η περιοχή NATURA έχει ως κέντρο την λίμνη Καϊάφα [που ανήκει στον αιτούντα Δήμο Ζαχάρως και αποτελεί σημαντικό οικοσύστημα] και τα σημαντικά χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να διατηρηθούν, να αναβαθμιστούν και να αναδειχθούν είναι τα εξής: – Η ομορφιά του τοπίου, που ποικίλει εντυπωσιακά μέσα σε μια στενή ζώνη μεταξύ θάλασσας και βουνού, συνδυάζοντας σε μια μοναδική γραμμική διάταξη, τη θάλασσα και την ακτή με τις αμμοθίνες και το πευκοδάσος, με τη λίμνη, το νησί της, τους υγροτόπους γύρω από τη λίμνη και τις ορθοπλαγιές του βουνού. -Τα υδάτινα σπήλαια των Ανιγρίδων Νυμφών και του Γερανίου, η αρχέγονη δημιουργία των οποίων και η χρήση τους στη λουτροθεραπεία και την ποσιθεραπεία καταγράφεται σε ιστορικά κείμενα, μύθους και θρύλους. Η μεγάλη σημασία των σπηλαίων αυτών, που απεικονίζουν με τρόπο μοναδικό την ενδιαφέρουσα υδρογεωλογική εξέλιξη της περιοχής, έγκειται στο σπάνιο συνδυασμό της θεραπευτικής τους χρήσης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και της αξίας τους ως χώρων αναπαραγωγής και διαχείμασης πολυπληθών αποικιών προστατευόμενων ειδών νυχτερίδων. – Οι ιδιαίτερες αξίες των υγροτόπων και συγκεκριμένα, η βιοποικιλότητά τους, καθώς και η συμβολή τους στην αποτροπή της ανεπιθύμητης αποξήρανσης των επιφανειακών συγκεντρώσεων νερού, στην παραγωγή αλιευμάτων, στην παροχή τροφής για τη βόσκηση αγροτικών ζώων, στη βελτίωση της ποιότητας του νερού, στην επιστημονική έρευνα / εκπαίδευση και στην αναψυχή. – Τα ποικίλα και σημαντικά ενδιαιτήματα, που περιλαμβάνουν τύπους οικότοπων προτεραιότητας και διατάσσονται με μοναδικό τρόπο από το βουνό προς τη θάλασσα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην υποστήριξη της φυσικής αναγέννησης του καμένου παράκτιου πευκοδάσους με τις κουκουναριές, καθώς και της βλάστησης στις πλαγιές των λόφων ανάντη των λουτρών. – Τα σημαντικά είδη χλωρίδας, στα οποία περιλαμβάνεται και το προστατευόμενο σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ενδημικό είδος Arenaria peloponnesiaca, και κυρίως, τα σημαντικά είδη πανίδας, που περιλαμβάνουν ενδημικά είδη ψαριών, ένα μεγάλο αριθμό προστατευόμενων ειδών ορνιθοπανίδας, και προστατευόμενα είδη θηλαστικών όπως η βίδρα και ερπετών. – Οι αρχαιότητες, τα λουτρά, τα νεώτερα κηρυγμένα μνημεία (κτίριο ΟΣΕ) και τα κτίρια των ξενοδοχείων και των λουτρών, οι ιστορικές αναφορές, οι μύθοι και οι θρύλοι. Στην ζώνη των θινών σε όλο το μήκος της περιοχής οι σημαντικότερες αξίες είναι: – … Το πευκοδάσος με βάλτους και αλμυρόβαλτους στην εσωτερική ζώνη των θινών”. Υπό τα δεδομένα αυτά, ο χαρακτηρισμός των οικείων περιοχών ως ΠΠΦ ή ΠΦΣ από τον κανονιστικό νομοθέτη, βάσει των ανωτέρω διαπιστώσεων της ΕΠΜ, ευρίσκεται εντός των ορίων της εξουσιοδότησης των άρθρων 19 και 21 του ν. 1650/1986 και ο προεκτεθείς λόγος ακυρώσεως, με τον οποίον δεν πλήσσονται οι ανωτέρω διαπιστώσεις της ΕΠΜ, ούτε προβάλλονται ειδικές αιτιάσεις για καθεμία από τις εν λόγω υποπεριοχές, προβάλλεται αορίστως και είναι απορριπτέος.
-Προβάλλεται ότι η Ζώνη Αγροτικού Τοπίου (ΖΑΤ) καταλαμβάνει έκταση δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων που μεσολαβούν μεταξύ του σχεδίου πόλεως του αιτούντος Δήμου Ζαχάρως και της παραλίας, παρά το ότι, τις τελευταίες δεκαετίες, η περιοχή αποτελεί τόπο παραθεριστικής κατοικίας και έχει αποκτήσει τουριστικό χαρακτήρα, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση τον οικισμό του Αγίου Νικολάου, όπου υπάρχουν εκατοντάδες οικίες και επιχειρήσεις. Επίσης, κατά τον αιτούντα, για την περιοχή ΖΑΤ που συνορεύει με το σχέδιο πόλεως της Ζαχάρως ή τον οικισμό του Νεοχωρίου, δεν προκύπτει η αναγκαιότητα, αφενός, της θέσπισης ορίου αρτιότητας 20 στρεμμάτων [ή 10, κατά παρέκκλιση, για τα υφιστάμενα γήπεδα], ορίου το οποίο δεν ικανοποιεί πρακτικά κανένα ακίνητο της περιοχής, και, αφετέρου, της απαγόρευσης του συνόλου των δραστηριοτήτων της περιβαλλοντικής κατηγορίας Α1. Κατά συνέπεια, προβάλλεται ότι οι κανονιστικές αυτές ρυθμίσεις κείνται εκτός νομοθετικής εξουσιοδότησης και έχουν τεθεί κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας.
«Υπερεκμετάλλευση και κερδοσκοπία γης»
-Όπως προκύπτει από τα διαγράμματα που συνοδεύουν το προσβαλλόμενο π.δ., εσωτερικότερα σε σχέση προς τις ΠΠΦ και τους ΠΦΣ, οι περιοχές χαρακτηρίζονται ως “Ζώνη Αγροτικού Τοπίου”, σε μεγαλύτερη έκταση στην περιοχή μεταξύ παραλίας και Νεοχωρίου, Ζαχάρως και Κακόβατου, και σε πολύ μικρότερη, νοτίως του Κακόβατου και μέχρι το Γιαννιτσοχώρι. Κατά την ΕΠΜ, α/ στις πεδινές περιοχές που γειτνιάζουν με την παραλιακή ζώνη, παρατηρείται έντονη τουριστική δραστηριότητα και διαπιστώνεται τάση οικιστικής επέκτασης, υπερεκμετάλλευση και κερδοσκοπία γης, με κατάτμηση των ιδιοκτησιών λόγω πωλήσεων, β/ οι παράλιες αυτές πεδινές περιοχές συγκεντρώνουν ένα αξιόλογο και ιδιαίτερα παραγωγικό τμήμα του αγροτικού τομέα και υπάρχουν ζώνες με ελαιοκαλλιέργειες, στο εσωτερικό του πεδινού τμήματος και μέχρι τις λοφώδεις εκτάσεις, που είναι πιο συμπαγείς στα νότια, και γ/ εντός της ως άνω χερσαίας περιοχής Natura, τα μόνα τμήματα με “οικιστική ανάπτυξη” είναι ορισμένοι εν τοις πράγμασι, δηλαδή αυθαιρέτως, δημιουργηθέντες παραλιακοί οικισμοί, οι οποίοι έχουν καταστρέψει τη βλάστηση της παραλίας, ένας εκ των οποίων είναι ο “οικισμός” του Αγίου Νικολάου, που αποτελεί το επίνειο της Ζαχάρως. Για τους λόγους αυτούς, η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη προτείνει να ληφθούν “μέτρα περιορισμού της εκτός σχεδίου δόμησης (Σχέδια ΖΟΕ και ΣΧΟΟΑΠ), με σκοπό τη σαφή χρήση του χώρου και με στόχο να περισωθούν τμήματα του δάσους και των άλλων τύπων οικοτόπων, που βρίσκονται σε γρήγορη υποχώρηση”, “να διατηρηθούν οι καθαρά παραγωγικές γεωργικές εκτάσεις και να αποτραπεί η αλλαγή χρήσης των οριακών καλλιεργειών προς οικοδόμηση”, με στόχο τη “βαθμιαία επαναφορά των υποβαθμισμένων δασών στην προτέρα μορφή και την άρση των πιέσεων μετατροπής του συνόλου της περιοχής σε τουριστικές υποδομές”. Υπό τα δεδομένα αυτά, τεκμηριώνεται η ανάγκη καθορισμού ζώνης αγροτικού τοπίου, ως περιφερειακής ζώνης προστασίας στην οποία δεν απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα, αλλά επιτρέπονται, σύμφωνα με το προσβαλλόμενο Π.Δ., ο αγροτουρισμός, η γεωργία, τα καταστήματα εστίασης και η δόμηση κατοικιών και τουριστικών καταλυμάτων, υπό αυστηρές προϋποθέσεις αρτιότητας (20 ή κατ’ εξαίρεση 10 στρ., προκειμένου περί γηπέδων που έχουν δημιουργηθεί έως τη δημοσίευση του π.δ.), εμβαδού, κάλυψης, ύψους, τοποθέτησης του κτηρίου, αριθμού κλινών, προκειμένου περί τουριστικών καταλυμάτων κ.λπ. Ως εκ τούτου, οι σχετικές κανονιστικές ρυθμίσεις του προσβαλλόμενου π.δ., όπως και η απαγόρευση των πλέον επιβαρυντικών για το περιβάλλον δραστηριοτήτων της περιβαλλοντικής κατηγορίας Α1 της ΥΑ 37674/10.8.2016 (Β΄ 2471), κείνται εντός των ορίων της νομοθετικής εξουσιοδότησης του άρθρου 21 του ν. 1650/1986 και τελούν σε συμφωνία προς την αρχή της αναλογικότητας, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου λόγων ακυρώσεως.
Αξίζει να τονιστεί ότι το ανώτατα δικαστήριο επέβαλλε εις βάρος του αιτούντος Δήμου τη δικαστική δαπάνη του Δημοσίου και των παρεμβαινόντων, που ανέρχεται, αντιστοίχως, σε τετρακόσια εξήντα (460) και εξακόσια σαράντα (640) ευρώ!