Τι δείχνουν τα στοιχεία της Data Consultants και του Παρατηρητηρίου Περιφερειακών Πολιτικών
*Αδυναμία απορρόφησης μεγάλου ποσοστού του ΕΣΠΑ, ανεργία, φτώχεια, μείωση του ΑΕΠ, χαμηλά εισοδήματα, χαμηλά ποσοστά εξαγωγών είναι μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά που παρουσιάζει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας
Στις τελευταίες θέσεις της ανάπτυξης μεταξύ των Ελληνικών Περιφερειών, βρίσκεται η Δυτική Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Data Consultants και του Παρατηρητηρίου Περιφερειακών Πολιτικών, όπως αυτά αποτυπώνονται σε συνεργασία με το ΕΛΙΑΜΕΠ.
Αν και η εικόνα της Δυτικής Ελλάδας είναι αποκαρδιωτική, η εικόνα της Ηλείας, ως η πιο «αδύναμης» από τις τρείς Περιφερειακές Ενότητες, σίγουρα μόνο προβληματισμό θα μπορούσε να προκαλέσει. Ο πληθυσμός της Δυτικής Ελλάδας μειώθηκε κατά 6,4% ενώ την περίοδο 2011- 2020 το ΑΕΠ της Δυτικής Ελλάδας κατέγραψε μείωση 21%. Την ίδια στιγμή οι πολίτες της Δυτικής Ελλάδας –κατ επέκταση και της Ηλείας- είναι οι φτωχότεροι, όχι μόνο σε ολόκληρη τη χώρα, αλλά και σε σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη την ίδια στιγμή, περισσότεροι από 1 στους 4 κατοίκους της Δυτικής Ελλάδας αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο φτώχειας…. Κι όλα αυτή τη στιγμή που η απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ στην Δυτική Ελλάδα άγγιξε το 56% ενώ στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου με 89%! Μετά την οικονομική κρίση που προκλήθηκε εν μέσω μνημονίων αλλά και εκείνη που επέφερε ο κορωνοϊός, οι Περιφέρειες της χώρας και κατ επέκταση και της Δυτικής Ελλάδας έρχονται αντιμέτωπες με σημαντικές προκλήσεις για την επίτευξη διαρκούς και βιώσιμης ανάπτυξης.
Πληθυσμός
Τη περίοδο 2009 έως 2019 ο πληθυσμός στη χώρας μειώθηκε κατά 4%. Σε επίπεδο περιφερειών, στη Δυτική Μακεδονία καταγράφηκε μείωση 8,3% ενώ σε Αττική και Δυτική Ελλάδα η μείωση πληθυσμού άγγιξε το 6,4%. Ακολουθεί η Θεσσαλία με μείωση 5,1% και η Ήπειρος με 4,5%. Στον αντίποδα, αύξηση του πληθυσμού καταγράφεται στην Κρήτη κατά 1,5%, στο Νότιο Αιγαίο κατά 4,2% και στο Βόρειο Αιγαίο κατά 14,1% (!).
Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν
Η Ελλάδα βίωσε τη δεκαετία 2011-2020 μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις, στην νεότερη ιστορία της. Σύμφωνα με τα στοιχεία της eurostat, από το 2011 έως το 2020 τη μεγαλύτερη μείωση στο ΑΕΠ καταγράφηκε στην Δυτική Μακεδονία -33,3% ενώ ακολουθεί η Δυτική Ελλάδα με μείωση 21%. Ακολουθεί η Αττική με μείωση 20,8% και το Βόρειο Αιγαίο με μείωση 19,7%. Η μικρότερη μείωση του ΑΕΠ καταγράφηκε στη Στερεά Ελλάδα με μείωση 9,2%. Το μέγεθος των ανισοτήτων γίνεται περισσότερο αντιληπτό εάν εξετάσουμε τη συνεισφορά των περιφερειών στο εθνικό ΑΕΟ. Η Αττική συνεισφέρει σχεδόν στο μισό ενώ ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία. Ενδεικτικό της διαπεριφερειακής ανισότητας είναι πως η κεντρική Μακεδονία συνεισφέρει περισσότερο στο ΑΕΠ της χώρας από ότι η Δυτική Ελλάδα, τα Ιόνια Νησιά, η δυτική Μακεδονία και η Αν. Μακεδονία και Θράκη.
Εισόδημα
Το εισόδημα των κατοίκων της Δυτικής Ελλάδας ήταν το χαμηλότερο σε επίπεδο Περιφερειών, το 2019, σύμφωνα με τα στοιχεία. Ειδικότερα το διαθέσιμο εισόδημα ανά κάτοικο σε εθνικό επίπεδο ήταν 12.700€ χαμηλότερο από τον Ευρωπαϊκό Μέσο Όρο. Όπως και εδώ η Δυτική Ελλάδα καταγράφει αρνητική πορεία, αφού το διαθέσιμο εισόδημα το 2019 για τους πολίτες της Δυτικής Ελλάδας ήταν 9,900€, για τη Δυτική Μακεδονία και Θράκη 10.200€ για τη Στερεά Ελλάδα 10.400€ και για τη Θεσσαλία 10.500€. Τα υψηλότερα εισοδήματα για το 2019 καταγράφηκαν για τους πολίτες του Νοτίου Αιγαίου 16.200€ και στα Ιόνια Νησιά 15.500€, ενώ στην Αττική 15.200€. Το προαναφερόμενο διαθέσιμο εισόδημα είναι το εισόδημα που έχουν τα άτομα στην διάθεση τους είτε για να καταναλώσουν είτε για να αποταμιεύσουν και υπολογίζεται αν από το προσωπικό εισόδημα αφαιρεθούν οι άμεσοι φόροι(φόροι εισοδήματος) και οι εισφορές σε ταμεία κοινωνικών ασφαλίσεων .
Επενδύσεις και εξαγωγές
Δραματικά μειώθηκαν κατά την περίοδο 2011-2019, οι ιδιωτικές και οι δημόσιες επενδύσεις που αποτελούν βασική προϋπόθεση για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανάπτυξης, τόσο σε Εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Η μείωση των δημοσίων επενδύσεων επιδείνωσε ακόμα περισσότερο την αρνητική επίδραση της κρίσης στην οικονομία των περιφερειών της χώρας μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι επενδύσεις σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Κεντρική Μακεδονία, Ήπειρο και Δυτική Ελλάδα από το 2011 μέχρι το 2019 σημείωσαν πτώση άνω του 30%. Ιδιαίτερα αρνητική η εικόνα και στις υπόλοιπες περιφέρειας με την μικρότερη μείωση να καταγράφεται στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονία όπου οι επενδύσεις σημείωσαν συνολική πτώση 10,3%.
Χαμηλό αλλά θετικό πρόσημο καταγράφει η Δυτική Ελλάδα ως προς τις εξαγωγές. Η εικόνα των περιφερειών ως προς της εξαγωγική δραστηριότητα είναι μεικτή. Την περίοδο 2015-2019, οι εξαγωγές παρουσιάζουν δείγματα ανάκαμψης, στην Αττική με 11% στην Κεντρική Μακεδονία με 7,3%, στην Ήπειρο με 6,3%, στην Θεσσαλία με 4,7% και στην Δυτική Ελλάδα με 0,9%. Στον αντίποδα οι εξαγωγές στις υπόλοιπες περιφέρειες παρουσιάζουν μείωση, που στην περίπτωση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων αγγίζει το 33,2%.
Απορρόφηση κεφαλαίων ΕΣΠΑ – Ανταγωνιστικότητα
Συμφώνα με τα στοιχεία της EUROSTAΤ (5/2022) στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι Περιφέρειες δεν απορρόφησαν ένα μεγάλο μέρος των κεφαλαίων του ΕΣΠΑ, ένα χρόνο μετά την τυπική ολοκλήρωση των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Το Δεκέμβριο του 2021 πρώτη σε απορροφητικότητα κεφαλαίων ήταν η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου με 89%, ενώ ακολουθούσε η Κεντρική Μακεδονία με 84% και η Αττική με 83%…. Την ίδια περίοδο η απορροφητικότητα του ΕΣΑΠ στην Δυτική Μακεδονία άγγιζε το 54% και στην Δυτική Ελλάδα το 56%, με τα Ιόνια Νησιά και τη Θεσσαλία να ακολουθούν με απορροφητικότητα 58%. Οι ελληνικές περιφέρειες υστερούν σημαντικά σε σχέση με ευρωπαϊκές περιφέρειες ως προς την ανταγωνιστικότητα. Σύμφωνα με το δείκτη Περιφερειακής Ανισότητα του εκδίδει η Eurostat οι ελληνικές περιφέρειες κατατάσσονταν το 2019 στο τέλος της λίστας των 268 περιφερειών που αξιολογούνται. Χαρακτηριστικό είναι ότι η Αττική βρίσκεται στην 180η θέση, η Δυτική Ελλάδα στη 262 ενώ τελευταία στην κατάταξη βρίσκεται η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου που έχει «κατακτήσει» την 268η θέση!
Ανεργία – φτώχεια
Η διατήρηση της ανεργίας σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, αποτελεί την χαρακτηριστικότερη της αναπτυξιακής υστέρησης και του ελλείμματος ανταγωνιστικότητας. Η ανεργία επηρέασε σημαντικά τις περιφερειακές οικονομίας από το 2010 και έπειτα. Από το 2015 καταγράφεται εντυπωσιακή μείωση της ανεργίας, η οποία στην περίπτωση της Αττικής, της Δυτικής Ελλάδας και τις Δυτικής Μακεδονίας ξεπερνά τις 10 μονάδες. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, όπου η ανεργία σε σχέση με το 2015 αυξήθηκε κατά 4 μονάδες. Η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας καλείται να αντιμετωπίσει σχεδόν τριπλάσια επίπεδα ανεργίας σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό Μέσο όρο. Άνιση η εικόνα μεταξύ των ελληνικών περιφερειών και στην περίπτωση του πληθυσμού που βρίσκεται αντιμέτωπος με το κίνδυνο φτώχειας. Το ποσοστό σημειώνει μείωση στα Ιόνια Νησιά, στο Νότιο Αιγαίο και στην Κρήτη, περιφέρειες που σημειώνουν καλύτερη επίδοση από τον Εθνικό μέσο όρο. Αντίθετα περισσότεροι από 1 στους 4 κατοίκους της Δυτικής Ελλάδας, της Δυτικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο φτώχειας.
Την ίδια στιγμή η αύξηση αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και το υψηλό επίπεδο εξειδίκευσης ωφελούν τις Περιφερειακές οικονομίες, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη διασύνδεση της καινοτομίας με την παραγωγική δραστηριότητα.
Συμπερασματικά
Η οικονομία της χώρας, και κατ επέκταση και των περιφερειών αυτής, «χτυπήθηκε» τόσο την περίοδο των μνημονίων, όσο και κατά την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού. Περιφέρειες όπως η Δυτική Ελλάδα και η Δυτική Μακεδονία μοιάζουν να «στενάζουν» κάτω από την οικονομική πίεση που υπάρχει, ενώ δεν έχουν καταφέρει να βρουν το «βηματισμό» τους ούτε για την απορρόφηση πόρων του ΕΣΠΑ. Μόνο τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι στην κατάταξη μεταξύ 268 ευρωπαϊκών περιφερειών, οι Ελληνικές Περιφέρειες βρίσκονται στην «πάτο» της κατάταξης με την Δυτική Ελλάδα να βρίσκεται στην 262η θέση(!) με βάση το δείκτη Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας.
Η αντιστροφή του κλίματος στις Ελληνικές Περιφέρειες φαντάζει σχεδόν αδύνατη. Η οικονομία τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, τόσο σε Παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο, επηρεάζεται σημαντικά από τη πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία, η οποία έχει οδηγήσει και σε αλματώδη αύξηση ακόμα και των βασικών ειδών διαβίωσης, λόγω των πληθωριστικών πιέσεων. Μπορεί η οικονομική κρίση να μην επηρεάζει μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρη την Ευρώπη, ωστόσο η χώρα οφείλει να στηρίξει την περιφερειακή ανάπτυξη, επιδιώκοντας παράλληλα την μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων που καταγράφονται.
